________________
१६८
पर्येति = माप्नोत्युत्पत्तिनाशाविति पर्यायः स एवार्थः पर्यायार्थः सोऽस्त्यस्मिन्निति पर्यायायिकः (२) ।
=
तयोर्द्रव्यार्थिकस्य नयस्य नैगम-सग्रह व्यवहाररूपात्रयो भेदास्तत्रनैके हुविधाः गमानोधमार्गा यस्य, यद्वा नि-नितरा सर्वयेत्यर्थ गमा बोधा यस्य स निगमस्तत्र भवः कुशलो वा नेगमः - सार्वकालिक - वावगमोपायभूत इत्यर्थः, यथा कञ्चिद्धूतकाल लक्ष्यीकृत्योच्यते लोके-'भद्यानुकस्य जन्मोत्सव' इत्यादि (१) ।
उपासका
१ - इत्यादि =एव वर्त्तमान- भविष्यतोरपि बोध्यम् ।
उसे द्रव्य करते हैं । जो नय द्रव्यको अर्थ (विषय) करे उसे द्रव्यार्थिक नय कहते हैं ।
जो उत्पत्ति और विनाशको प्राप्त होता है उसे पर्याय करते हैं। जो नय पर्यायको विषय करता है उसे पर्यायार्थिक नय कहते हैं ।
द्रव्यार्थिक नयके तीन भेद है - (१) नैगम, (२) संग्रह, (३) व्यवहार । जो अनेक प्रकारोंसे ज्ञान कराता है, अथवा जो सर्वदा (त्रिकाल) पातको जाननेमे कुशल हो उसे नैगम नय कहते हैं। जैसे-पि भगवान महावीरस्वामी निर्माणको प्राप्त हो चुके हैं तथापि यह नय भूतकी विवक्षासे प्रत्येक वर्षकी चैत्र शुक्ला त्रयोदशी को महावीर स्वामी के जन्मको तिथि मानता है, और इसीको प्रधान करके लोग कहते हैं कि-' आज भगवानकी जयन्ती है।' इसी प्रकार वर्त्तमान और भविष्य कालके उदाहरण स्वय समझ लेने चाहिए । છે જે નચ દ્ર યને અર્થાં (વિષય) કરે તેને દ્રવ્યર્થિક ન્ય સંહે કે
જે ઉત્પત્તિ અને વિનાશન પ્રાપ્ત થાય છે તેને પર્યાય કહે છે જે નય પર્યાર્મે અને વિષય કરે છે તેને પર્યાર્થક નય કહે છે
2
द्रव्यार्थि नयना ना लेहे। हे - (१) नैगम, ( २ ) स श्रई, ( 3 ) व्यवहार અનેક પ્રકારે જ્ઞાન કરાવે છે, અથવા જે સદા (ત્રિકાળસખ ધી) વાતને જાણવામાં કુશળ હાય તેનું નાગમનય કહું છ જેમકે ો કે ભગવાન મહાવીર સ્વામી નિર્વા પામી ચૂકયા છે તથા િએ ન્ય મૃતની વિવક્ષાએ કરીને પ્રત્યેક વર્ષીની ચૈત્ર સુ તેરશે મહાવી સ્વામીના જન્મની તિથિ માને છે અને તેના પ્રધાનત્ત્વે કરીને લે કહે છે કે ‘આજે ભગવાનની જય તી છે’ એજ રીતે વર્તમાન અને ભવિષ્યકાળના ઉદાહરણા પણ સમજી લેવા
