________________
12
.
प्रमैयचन्द्रिका टीका श०३० उ १ १०१ जीपानां कर्मवन्धकारणनिरूपणम् ५१ कवादिनो वैनयिकवादिनो चेति समुच्चतो जीवमधिकृय प्रश्नः, भगवानाह'गोयमा' इत्यादि । गोयमा' हे गौतम ! 'जीवा किरियाचाई वि' जीवा सामान्यतः क्रियावादिनोऽपि भवन्ति तथा-'अकिरियावाई वि' अक्रियावादिलोऽपि भवन्ति तथा-'अन्नाणियचाई वि' अज्ञानिकवादिनोऽपि भवन्त्रि तथा-'देणइयवाई कि वैनयिकवादिनोऽपि सवन्तीत्युत्तरम् । सामान्यतो जीवाश्चतुर्विधा अपि भवन्ति ताटश वसावर शादिति । जीवविशेषमधिकृत्य प्रश्नयन्नाह-'सलेरसा णं' इत्यादि । 'ललेस्सा णं भंते ! जीवा किं किरियाबाई पुच्छा' सलेश्या:-कृष्णनीलाधन्यतमलेश्यावन्तो जीवा कि क्रियावादिनो भरन्ति अथवा अक्रियावादिनो भवन्ति अथवा अज्ञानिकवादिनो भवन्ति, अथवा वैनयिकवादिनी भगन्तीति प्रश्नः पृच्छया वेणइयवादी' हे भदन्त ! जीव क्या क्रियावादी हैं ? या अभिशावादी है ? या अज्ञानवादी है ? या विनयवादी है ? ऐला यह प्रश्न सामान्य जीव को लेकर किया गया है, इसके उत्तर में प्रभुश्री कहते हैं-'गोवला! जीवा किरियावाई विहे गौतम ! जीव सामान्यतः क्रियावादी भी होते हैं। तथा 'असिरियावाई वि' अक्रियावादी भी होते हैं 'अन्नाणि. यवाई वि' अज्ञालवादी भी होते हैं । वेणायवाई छि' और वैनायिकवादी भी होते हैं। तात्पर्य कहने का यही है कि सामान्य से जीच चारों प्रकार के भी होते हैं। क्योंकि जीव का स्वभाव ही कुछ ऐसा होता है। जीव विशेष को लेकर प्रश्न-'ललेल्लाणं संते! जीवा किं झिरियावाई पुच्छा' हे भदन्त ! कृषण, नील आदि लेश्याओं में से कोई एक लेश्या वाले जीव क्या क्रियावादी होते हैं ? या अक्रियावादी होते हैं ? या अज्ञानवादी होते हैं? या वैनथिकवादी होते ? उत्तर હે ભગવન જીવ શું કિયાવાદી છે ? અથવા અક્રિયાવાદી છે? અથવા અજ્ઞાનવાદી છે? અથવા વિનયવાદી છે ? આ પ્રમાણેને પ્રશ્ન સામાન્ય જીવને આશ્રય કરીને પૂછવામાં આવેલ છે. આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુશ્રી ગૌતમસ્વામીને કહે छे हैं-गोयमा! जीवा किरियावाइत्ति' गौतम ! । सामान्यत: यापही ५४ डाय छे. 'अकिरियावाई वि' मठियावाही ५४ हाय छे. तथा-'अन्नाणियवाइ वि' मज्ञान वाही पडाय छे. 'वेणइयवाईवि' भने वैनयिवाही होय छे. કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે–સામાન્યથી છ ચારે પ્રકારના પણ હોય છે. કેમ કે જીવનો સ્વભાવ જ કંઈક એવો હોય છે. હવે જીવ વિશેષના સંબં. यम गौतमस्वामी प्रभुश्री ५छे छ-'सलेस्साणं भंते ! जीवा कि किरियावाई પુરછા હે ભગવાન કૃષ્ણનલ વિગેરે લેશ્યાઓ પૈકી કઈ એક વેશ્યાવાળે જીવ શું કિયાવાદી હોય છે ? અથવા આક્રિયાવાદી હોય છે ? અથવા અજ્ઞાન