________________
प्रमैयचन्द्रिका टीका झा०३३ उ.१ लू०१ एकेन्द्रियजीवनिरूपणम्
२५३ : किं चतुर्दश कर्मप्रकृतीनां वेदनं केवलपपर्याप्तमुक्ष्मपृथिवीकायिकानामेव भवती त्याशङ्कायामाह-'एवं चउक्कएणं' इत्यादि । 'एवं चउक्कएणं भेदेणं जावपज्जत्त वायरवणस्सइकाइयाण भंते ! कइ कम्मपगडीओ वेर्देति' गोयमा !'एवं चेव, चोद्दसकम्मपगडीभो वेदेति' एवं चतुष्केग भेदेन पर्याप्तापर्याप्तभेद भिन्नमूक्ष्मवादरभेदेन यावत् पर्याप्तवादरबनस्पतिकायिकाः खलु भदन्त ! कति कर्म प्रकृतीवेदयन्ति ? गौतम ! एवमेव-अपर्याप्त पृथिवीकायिकवदेव-- इनके नपुंसक वध्यकर्म नहीं है, क्यों कि एकेन्द्रियों में नपुंसक वेद वृत्तिता होती है । इस प्रकार से ये चौदह १४ कर्म प्रकृतियां है जिन्हें ये अपर्याप्त सूक्ष्म पृथिवीकायिक जीव वेदन करते हैं । इन चौदह कर्म प्रकृतियों का वेदन इन्ही अपर्याप्त सूक्ष्म पृथिवीकायिकों के होता- हो सो वात नहीं है किन्तु हन चौदह कर्म प्रकृतियों का वेंदन 'एवं च. क्केण भेदेण जाव पज्जत्त बोयर वणस्लइकाइयाण मते ! कइकम्म पगडीओ वेदेति' स्वक्षम, बादर, पर्याप्त और अपर्याप्त इन भेद वाले समस्त एकेन्द्रिय जीव होते है, इसलिये सूत्रकारने यहाँ ऐसा कहा है यह चौदह प्रकृतियों का वेदन पर्याप्त बाद वनस्पतिकायिक तक जानना चाहिये। गौतमस्वामी ने इसी बात को प्रभुश्री से इस रूप में यावत् पूछा है कि हे भदन्त ! पर्याप्त बादर वनस्पतिकायिक जीव कितनी कम प्रकृ. तियों का वेदन करते हैं? उन्तर में प्रभुश्री कहते हैं-'गोयमा ! एवं चेव चोइस जम्मपगडीओ वेदेति' हे गौतम ! अपर्याप्त पृथिवीकायिक થઈ શકે તે પુરૂષ વેદવધ્ય કર્મ કહેવાય છે. તેઓને નપુંસકવેદવય કમ હેતું નથી કેમ કે-એકેન્દ્રિયામાં નપુસકવેદપણુ હોય છે. આ રીતે આ ચૌદ ૧૪ કર્મ પ્રકૃતિએ કહી છે જેનું આ અપર્યાપ્ત સૂકમપૃથ્વીકાયિક જીવ વેદન કરે છે. આ ચૌદ કમ પ્રકૃતિનું વેદન આ અપર્યાપ્ત સૂક્ષમ પૃિથવીકયિકને જ હોય છે, એ વાત નથી પરંતુ આ ૧૪ ચૌદકર્મ પ્રકૃતિ योनु वहन एवं चउक्केणं भेएणं जाव पज्जत्त वायरवणस्सइकाइयाणं भते । कइ कम्म पगडीओ वेदेति' सूक्ष्म, मा६२, पर्याप्त मने अपर्याप्त मा हो સઘળા એકેન્દ્રિયોને હોય છે. તેથી સૂત્રકારે અહિયાં એવું કહ્યું છે કે–આ ચોદ પ્રકૃતિનું વેદન પર્યાપ્ત બાદર વનસ્પતિકાય સુધી સમજવું. ગૌતમ સ્વામીએ એજ વાત પ્રભુશ્રીને એ રીતે પૂછે છે કે-હે ભગવન પર્યાપ્ત બાદર વનસ્પતિ કાયિક જીવ કેટલી કર્મ પ્રકૃતિયાનું વેદન કરે છે? આ પ્રશ્નના उत्तरमा प्रभुश्री ४ छ -'गोयमा ! एव चेव चौदसकम्मपगडीओ वेदेति' હે ગૌતમ અપર્યાપ્ત પૃથ્વીકાવિક જીના કથન પ્રમાણે જ તેઓ યાવત્