________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२५ उ.२ सू०३ असंख्येये लोके अनन्त द्रव्यसमा नि०५७३ द्रव्याणां परमाणवादीनां तथाविधपरिणामसामर्थेनावस्थानात् अनन्तानामपि तेषा जीवपरमाण्वादिद्रयाणामवस्थान भवतीति न कश्चिद्विरोधः। असंख्यातलोके यद् अनन्तद्रव्याणामवस्थानं कथितं तदेकैकस्मिन् प्रदेशे तेषां चयापचयादि. मत्वेन भवतीत्यतचयापचयादि प्रदयते-'लोगस्स' इत्यादि, 'लोगस्मण भते' लोकस्य खल भदन्त ! 'एगेमि आगासपएसे' एकस्मिन् आकाशपदेशे 'कइदिसि पोग्गला चिज्जति' कतिदिशमाश्रित्य कतिभ्यो दिग्भ्य आगत्य पुद्गलाः परमावा. दयश्चीयन्ते लीयन्ते ? हे भदन्त ! लोकस्यैकस्मिन् आकाशम देशे कतिदिग्भ्य आगत्य परमाणवः, लीनाः भवन्तीति प्रश्नः । भगवानाह-'गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा हे गौतम ! 'निवाघाएणं छदिसि' निर्याघातेन षड़ दिशम् अमिव्या. प्य, पइदिग्भ्यः, यदि आगमने कश्चित् प्रतिबन्धो न भवेत् तदा षड्भ्योऽपिसे असंख्यात प्रदेशों वाले भी लोकाकाश में उन २ प्रदेशों में परमा. प्रवादिक द्रव्यों का तथाविध परिणाम के सामर्थ्य से अवस्थान होता है। इसलिये अनन्त भी उन जीच परमाणु आदिकों का यहाँ अवस्थान होने में कोई विरोध नहीं है। असंख्यात प्रदेशात्मक लोक में जो अनन्तद्रव्यों का अवस्थान कहा गया है वह एक प्रदेश में उनके चय
और अपचयवाले होने के कारण से कहा गया है। यही बात सूत्रकार प्रदर्शित करते हैं-'लोगस्त णं भंते ! एगंमि आगासपएसे कइदिसिं पोग्गला चिति' गौतम ने प्रभु से ऐसा पूछा है-हे भदन्त ! लोक के एक आकाश प्रदेश में कितनी दिशाओं से आकरके परमाणु आदि पुद्गल एकत्रित-इकठे होते हैं ? लीन होते हैं ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं 'गोयमा! निव्वाघाएणं छद्दिसिं' हे गौतम ! यदि व्याघात-प्रतिषाध -न हो तो वे छहों दिशाओं से आकरके वहां इकट्ठे हो जाते हैंહોય છે. એજ રીતે અસ ખ્યાત પ્રદેશેવાળા લેકાકાશમાં પણ તે તે પ્રદેશોમાં પરમાણુ વિગેરે દ્રવ્યનું અને તેવા પ્રકારના પરિણામના સામર્થ્યથી અવસ્થાન –રહેવાનું થાય છે. તેથી અનંત પણ તે જીવ, પરમાણુ વિગેરેનું ત્યાં અવસ્થાન હવામાં કોઈ પણ પ્રકારને વિરોધ આવતું નથી, અસ ખાત પ્રદેશ વાળા લેકમાં જે અનંત દ્રનું અવસ્થાને કહ્યું છે, તે એક પ્રદેશમાં તેના ચય અને અપચયવાળા હોવાના કારણથી કહેલ છે એજ વાત સૂત્રકાર પ્રગટ ४२ छ-'लोगस्स णे भंते ! एगमि आगासपएसे कइदिसि पोगाला चिजति' ગૌતમ સ્વામીએ પ્રભુને એવું પૂછયું છે કે-હે ભગવદ્ લેકના એક આકાશ પ્રદેશમાં કેટલી દિશાએથી આવીને અનંત પરમાણુ એકઠા થાય છે ? લીન थाय छ १ मा प्रश्न उत्तरमा प्रभु ४ छ -'गोयमा! निवाषाएण छदिमि'