________________
%3
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२१ व. ८ तुलस्यादिवनस्पतिजीवानामुत्पादादिकम् २७७
टीका-'अह भंते' अथ भदन्त ! 'तुलसी' तुलसी 'कण्ह' कृष्णा-कृष्णा तुलसीविशेषः । अत्र तुळसीतारमा शतपुष्पपर्यन्तानां पत्रवनस्पतिविशेषाणाम् ‘एएसिणं जे जीवा' एतेषां खलु ये जीबी: 'मूलत्ताए वक्यामंति' मूलयाऽवक्रामन्ति-एतेषां वनस्पतिविशेषाणां मूलरूपेण समुत्पद्यन्ते ते खलु जीवा: 'कमोहितो उववज्जति' केमा स्थानेष आगत्य समुत्पद्यन्ते 'कि नेरइएहितो तिरिएहितो मणुस्से हितो देवेहितो वा' किं नैरयिकेभ्य आगत्य तिर्यगग्भ्यो वा आगत्य मनुष्येभ्यो वा आगत्य देवेभ्यो वा आगत्य समुत्पधन्ते ? इति प्रश्ना, अतिदेशमाह-'एत्यवि' इत्यादि, 'एस्थ वि दस उद्देसगा निरवसेसं जहेव वंसाणं' अत्रापि दश उद्देशका निरवशेष यथैव वंशानास्, वंशादीनां वनस्पतिविशेषाणाम् . येन प्रकारेण मूलादारभ्य बीजान्ता दश उद्देशकाः कथिताः, तत्र च मूलादितया यथा जीवाना मुत्पादादिकं च कथितम् तथैव-तेनैव, भकारेणात्र अष्टमवर्गेऽपि मूलकन्दस्कन्धत्वक्शाखामवालपत्रपुष्पफल बीजान्ता दशोदेशका भणितव्याः। एवं शालिकादिवर्गे यथा ... टीकार्थ--'अह भंते !' गौतमस्थामी प्रभु से ऐसा पूछते हैं-हे भदन्त ! 'तुलसी-कण्ह-दराल९' तुलसी-कृष्ण-काली तुलसी, दाल, फणिज्ज, अर्जक, चोरक, जीरक, दमनक, मरुया, इन्दीवर और शतपुष्प इन वनस्पतियों के मूलरूप से जो जीच उत्पन्न होते हैं-वे जीव कहां से आकरके इसरूप में उत्पन्न होते हैं ? क्या नैरयिक से आकर के उत्पन्न होते हैं ? अथवा तिर्यंच से आकर के उत्पन्न होते हैं ? अथवा मनुष्य से आकर के उत्पन्न होते हैं ? अथवा-देवगति से आकर के उत्पन्न होते हैं ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं-हे गौतम ! वंशवर्ग
At-'अह भवे' गौतम थामी प्रभुने से पूछे थे 8-8 मापन 'तुलसी-इण्ण-दराल.' तुजसी, जी तुजसी, रास, रि , म , यो२४, જીરક, દમનક, મવા, ઈન્દીવર અને શતપુષ્પ આ વનસ્પતિના મૂળ રૂપે જે જી ઉત્પન્ન થાય છે, તે છે કયાંથી આવીને આ રૂપે ઉત્પન્ન થાય છે? શું નૈરયિક પણાથી આવીને ઉત્પન્ન થાય છે? અથવા તિય ચપણથી આવીને ઉત્પન્ન થાય છે ? કે મનુષ્ય પણુમાંથી આવીને ઉત્પન્ન થાય છે? અથવા દેવ ગતિમાંથી આવીને ઉત્પન્ન થાય છે ? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ કહે છે કે-હ ગૌતમ! વંશવર્ગ પ્રમાણે અહિયાં પણ મૂળ વગેરે