________________
५७०
भगवतीसो फर्तव्यः तथाहि-"सिय पढमे सिय अपहमे" स्यात्-कदाचिन् प्रथमः स्यात्कदाचिदपथमः, इहच जीवपदं मनुष्यपदं चैते द्वे एव भवतः तयोश्चैकत्वबहुस्वाभ्यां यथा सम्यग्दृष्टिः कथितस्तथा अौ संयतजीवो मनुष्यश्च वक्तव्यः कदाचित्पथमः कदाचिदप्रथम इत्यर्थः । "असंजए जहा आहारए' असंयतो यथा
आहारकः, आहारकसूत्रे यथा अप्रथमत्वं कथितम् तथा असं यतो जीवोऽसंयतभावेन नो प्रथमः अपितु अप्रथमः, अनादौ संसारे असंयतत्त्वभावस्यानन्तशो लब्धत्वादिति । “संजयासंनए" संपतासंयतः "जीवे पंचिदियविरिक्खजोणियऔर मनुष्य एकवचन और बहुवचन को आश्रित करके प्रथम है या अप्रथम हैं ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं कि हे गौतम ! संयतजीव और मनुष्य एकवचन और बहुवचन को आश्रिन करके सम्यग्दृष्टि सूत्र के जैसा समझना चाहिये-जैसे 'सिय पढमे, सिय अपहमें एक जीव और नाना जीव की अपेक्षा सम्यग्दृष्टि कदाचित् प्रथम और कदाचित् अप्रथम होता है । उन्ली प्रकार से संघतजीय और मनुष्य एक जीव नाना जीव, एक मनुष्य एवं नाना मनुष्यों की अपेक्षा कदाचित् प्रथम होता है और कदाचित् अप्रथम होता है। इस द्वार में जीव पद
और मनुष्यपद ये दो ही पद होते हैं। 'असं नए जहा आहारए' जिस प्रकार से आहारक सूत्र में अप्रथनता कही गई है । उसी प्रकार से असंयतभाषसे असंयत जीव भी प्रथम नहीं है। अपितु वह अप्रथमही है। इस अनादि संसार में जीवने असंयतत्व भाव अनन्तवार અને મનુષ્ય એકવચન અને બહુવચનને આશ્રય કરીને પ્રથમ છે? કે અપ્રથમ છે? આના ઉત્તરમાં પ્રભુએ ગૌતમને કહ્યું કે હે ગૌતમ? સંતજીવ અને મનુષ્ય એકવચન અને બહુવચનને આશ્રય કરીને સમ્યફદષ્ટિ સૂત્ર પ્રમાણે सभाम 'सिय पढमे सिय अपढमे में भी अनेछवानी अयક્ષાએ સમ્યગ્દષ્ટિ કદાચિત્ પ્રથમ અને કદાચિત અપ્રથમ હોય છે, એ જ રીતે મનુષ્ય એક જીવ અને અનેક જીવ એક મનુષ્ય અને અનેક મનુષ્યોની અપેક્ષાએ કદાચિત્ પ્રથમ હોય છે અને કદાચિત અપ્રથમ હોય छ. भा द्वारमा ७५४ भने भनुय५४ मे मेरा ५४ डाय छे. "असंजए जहा आहारए" माला२४ सूत्रमा २ शत मप्रथमता वा 5 छ. मे प्रभार અસંયત ભાવથી અસંયત જીવ પણ પહેલા નથી પરંતુ તે અપ્રથમ જ છે. આ અનાદિ સંસારમાં જીવે અસંતપણાને ભાવ અનંતવાર પ્રાપ્ત કરેલ