________________
४२८
भंगवतीसूत्र प्रश्नः । भगवानाह-'गोयमा' हे गौतम ! 'जं णं नेरइया नेरहयदव्वे पट्टिमु वा' यत् खलु यस्मात् कारणात् नैरयिकाः नैरयिकद्रव्येषु अवर्तन्त-प्रतीतकाले नरकद्रव्ये वर्तमाना अभवन् 'बट्टति वा' वर्तन्ते वा वर्तमानकाले नारकद्रव्ये एव विष्ठन्ति 'वहिस्संति वा वतिष्यन्ते वा अनागतकालेऽपि तत्र स्थास्यन्ति ते णं तत्थ नेरइया नेरइयदव्ये वट्टमाणा' ते खल्ल तत्र तस्मिन् समये नैरयिका नैरयिकद्रव्ये वर्तमानाः सन्तः 'नेरइयव्वेयणं एयंसु वा नैरयिकद्रव्यैजानम् ऐजन् अत्र अनुभवार्थकमेजनम् ज्ञातवन्तोऽनुभूतवन्त इत्यर्थः 'एयंति वा' एजन्ति वा जानन्ति अनुभवन्तीत्यर्थः 'एइस्संति वा' एजिष्यन्ति वा द्रव्यैजनामनुभविष्यन्ति वेत्यर्थः 'से तेणटेणं' तत्तेनार्थेन 'गोयमा' हे गौतम ! 'एवं वुच्चई' एवमुच्यते 'नेरइयव्वेयणा' नैरयिकद्रव्यैजना (२) यस्मात् कारणात् ते नारकाः नरकभदन्त ! इसका नैरयिकद्रव्यैजना ऐसा नाम क्यों हुआ हैं ? उसके उत्तर में प्रभु कहते हैं-'गोयमा ! ज ण नेरड्या नेरझ्यव्ये वष्टिसु वा, वट्ठति वा, वहिस्संति वा' हे गौतम ! जिस कारण ले नैरयिक' नैरयिक द्रव्यों में अतीत काल में वर्तमान-मौजूद थे, तथा वर्तमान काल में वे वहां मौजूद है, तथा अनागत काल में वे उस नरयिक द्रव्य में मौजूद रहेंगे 'ते णं तत्थ नेरड्या नेरइयव्वे वट्टमाणा' इस कारण नैरयिक द्रव्य में वर्तमान रहे हुए उन नैरपिकोंने 'नेरयव्वेचणं एयसुवा' उस समय में नैरथिक द्रव्यैजना का अनुभव किया, 'एयंति वा वर्तमान में वे उसका अनुभव करते हैं । 'एहस्संति वा और भविष्यत् में भी वे उसका अनुभव करेंगे 'से तेणडेणं गोयमा । एवं बुच्चा, नेरइयवे. यणा' इसी कारण हे गौतम ! इसका नैरयिक द्रव्यैजना ऐसा नाम कहा નરયિક દ્રવ્ય એજના એવું નામ કેમ થયું છે તેના ઉત્તરમાં પ્રભુ કહે छ । “गोयमा ! जं गं नेरइया नेरइयवे वदिसु वा, वट्टति वा पट्टिस्संति
” હે ગૌતમ જે કારણે રિયિક, નિરયિક દ્રબ્યમાં અતીતકાળમાં-ભૂતકાળમાં હતા. તથા વર્તમાનકાળમાં તે ત્યાં રહેલા છે. તથા ભવિષ્યકાળમાં તે નૈરયિક द्रव्यमा २२d. "ते णं तत्थ नेरइया नेरइयवे वट्टमाणा" ! १२थी नयि न्यना सात नैविगे 'नेरइयदव्वेयणं एयंसु वा' ते समय द्रव्य सेनाना भानुभव या "एयतिवा" वतमानमा तसा तना मनुस ४३ छे. "एइस्संतिवा" भने भविष्यमा ५ मा भनुम ४२. “से तेणदेणं गोयमा ! एवं वुच्चइ नेरइयव्येयगा" ते २ऐ गौतम ने द्रव्य मेलना