________________
२२२
भगवती सूत्रे त्वादिति ' तत्थ णं जे से पन्चराहू से जहण्णे णं छण्हं मासाणं, उकोसेणं वायालोसाए मासाणं चंदस्स, अडयालीसाए संवच्छरणं सूरस्स" तत्र तयोर्ध्रुवराहुपर्वराहोर्मध्ये, खलु यः स पराहुः वर्तते स जघन्येन पण्णां मासानाम्, षण्मासानन्तरमित्यर्थः चन्द्र सूर्य वा आवृणोति, उत्कृष्टेन द्वाचत्वारिंशता मासानाम्, द्वाचत्वारिंशन्मासानन्तरमित्यर्थः चन्द्रमावृणोति सार्द्धवत्रयानन्तरं चन्द्रस्य श्यामावृत्य तिष्ठतीत्यर्थः सूरस्य तु लेश्याम् उत्कृष्टतया संवत्सराणाम् अष्टाचत्वारिंशता, अष्टचत्वारिंशद्वर्षानन्तरमित्यर्थः आवृत्य तिष्ठति, सूर्यमाणोतीतिभावः ॥०१॥
,
चन्द्रस्य सश्री नामार्थ वक्तव्यता प्रस्तावः
मूलम् - सेकेणट्टेणं अंते ! एवं बुच्चइ-चंदे संसी, चंदे ससी ? गोयमा ! दस्स णं जोइसिंदस्स जोइसरण्णो मियंके विमाणे कंता देवा कताओ देवीओ, कंताई आसणसयणखं भभंडमत्तोवगरणाई अपणोऽविय, णं चंदे जोइसिंदे जोइसराया सोमे कंते, सुभए पियदंसणे सुरूवे, से तेणद्वेणं जाव ससी" ॥सू० २॥
-1
छाया - तत् केनार्थेन भदन्त ! एव मुच्यते - चन्द्रः सश्रीः चन्द्रः सभीः ?गौतम ! चन्द्रस्य खलु ज्योतिषिकेन्द्रस्य ज्योतिषिकराजस्य मृगाङ्के विमाने कान्ता 'देवाः, कान्ता देव्य, कान्तानि आसनशयनस्तम्भभाण्डामत्रोपकरणानि, आत्मना पिचखल, चन्द्रो ज्योतिषिकेन्द्रो ज्योतिषिकराजः सौम्यः, कान्तः सुभगः, प्रियदर्शनः सुरूपः, तत् तेनार्थेन यावत्-सश्रीः ||०२||
वह उस समय सब तरफ से अनाच्छादित रहता है । 'तत्थ णं जे से पन्धराहू से जहणें छण्हं मासाणं उक्कोसेणं बायालीसाए मासाणं चंदस्स, अडयालीसाए संवच्छरणं सूरस्स' घुबराहु से भिन्न जो पूर्वराहु होता है - वह जघन्य से छहमास के बाद चन्द्र अथवा सूर्य को आवृत करता है और उत्कृष्ट से ४२ महिनों के बाद चन्द्रमा को आवृत करता है, तथा ४८ वर्ष के बाद सूर्य को आवृत करता है || सु०१॥
“ तत्थ णं जे से पव्वराहू से जहणणं छण्हं मासाणं उक्कोसेणं बायालीसॉए मासाणं चंदस्स, अडयालीसाए संबच्छराणं सूरस्स” ध्रुवराहुथी भिन्न भे પવ રાહુ છે, તે એછામાં ઓછે. છ માસ બાદ ચન્દ્ર અથવા સૂર્યને આવૃર્ત કરે છે; અને વધારેમાં વધારે ૪૨ માસ માઢ-૩ા વર્ષ પછી-ચન્દ્રને આવૃત કરે છે તથા ૪૮ વર્ષ પછી સૂર્યને આવૃત કરે છે. પ્રસૂ૦૧||
1