Page Text
________________
स्थानामसूत्रे वटवृक्ष उपरि परिपूर्णाकारो भवति, अधरतु न तथा, तथैव यत्संस्थानं नाभे. रुपरि शरीरलक्षणोक्तावयवसमन्वितं भवति, तदधस्तु हीनमधिकं वा भवति, तत्संस्थान न्यग्रोधपरिमण्डलं बोध्यमिति ॥ २ ॥ तथा-सादि-आदिना-प्रमाणोपेतरूपेण सह पर्वते इति सादि । अत्र आदि शब्देन नाभेरधोमागो गृह्यते । ततश्च यत्र संस्थाने नाभेरधस्तनः प्रदेशः शरीरलक्षणोत्तपमागयुक्तो भवति, उपरिभागम्तु न तथा, तत् संस्थान सादीत्युच्यते, इति ॥ ३ ॥ कुजम्-यत्र संस्थाने पाणिपादशिरोप्रोत्ररूपा अवयवाः अन्यूनाधिकममाणा भवन्ति अवशिष्टा वक्षःन्यग्रोध-बटवृक्ष जारर्ने परिपूर्ण आकारवाला होता है, और अपने नीचे बह परिपूर्ण आकारवाला नहीं होताहै, उसी तरहले जो संस्थान नाभिसे ऊपर तो शरीर लक्षणोक्त प्रमाणवाले अवयवों से युक्त होता है, और नीचे नाभिले नीचे ऐसा नहीं होता है, हीन अवयोंवाला भी होता है, अधिक अवयवोंवाला भी होता है, ऐसा संस्थान न्यग्रोध परिमण्डल संस्थान है, 'सादिसंस्थान' यह तृतीय संस्थान है, इस संस्थान में आदि शब्दसे नाभिका अवो भोग गृहीत हुआ है, अतः जिस संस्थानमें नाभिसे नीचे का प्रदेश शरीरके लक्षगों में जैसा आकारका प्रमाण कहा गया है, उस प्रमाणसे युक्त हो और ऊपरका प्रदेश वैसा न हो ऐसे संस्थान का नाम सादि संस्थान है, यह संस्थान न्यग्रोध परिमण्डल संस्थान विपरीत होता है । कुज यह चतुर्य संस्थान है-इस संस्थान में कर, चरण, शिर, ग्रीवा ये सब अवयव अन्यूनाधिक प्रमागवाले होते પૂર્ણ આકારવાળું હોતું નથી, એ જ પ્રમાણે જે શરીરનું સંસ્થાન નાભિથી ઉપરના ભાગમાં તે સપ્રમાણ અવયથી (શાસ્ત્રોક્ત લક્ષણોવાળાં અવયથી) ચક્ત હોય, પરંતુ નાભિથી નીચે રહીન અવયવાળું અથવા અધિક પ્રમાણયુક્ત અવયવોવાળું હોય, તે સંસ્થાનને ન્યથ્રોધ પરિમંડલ સંસ્થાન કહે છે. આ સંસ્થાનમાં વટવૃક્ષની જેમ પરિતા મંડલ હોય છે. તેની સ્પષ્ટતા ઉપર કહ્યા પ્રમાણે સમજવી.
સાદિ સંસ્થાન--અહીં આદિ પદ વડે નાભિને અર્ધો ભાગ ગૃહીત થયે જે સંસ્થાનમાં નાભિની નીચેના ભાગના અવયને આકાર સપ્રમાણે હાથ પણ નાભિની ઉપરના ભાગના અવય સપ્રમ ણ આકારવાળા ન હોય એવા સ્થાનને સાદિ સંસ્થાન કહે છે. આ સંસ્થાન જોધપરિમંડલ સંસ્થાન કરતાં વિપરીત લક્ષણોવાળું હોય છે.
- કુન્જ સંસ્થાન-આ સંસ્થાનમાં હાથ, પગ, મસ્તક, ડેક આદિ અવહવે અન્યૂનાધિક પ્રમાણુવાળા ( સપ્રમાણ ) હેય છે, પણ વક્ષસ્થલ આદિ
| SR No. | 009310 |
| Book Title | Sthanang Sutram Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1965 |
| Total Pages | 773 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_sthanang |
| File Size | 43 MB |