________________
स्थानात सूत्रे
निरवशेष सर्वकम् - अवशेषः - शेषः, तरमान्निर्गतं निरवशेपं, तच्च सर्वं च निरवशेषसर्व तदेव निरवशेषसर्वकम् - अवशिष्टव्यक्तिमनाश्रित्य सर्वम् यथा - ' सर्वे देवा अनिमिषा: ' अत्र निमेषराहित्यं सर्वेषु देवेषु न तु कामपि देवव्यक्तिं विहाय ततिष्ठतीति । सर्वेषु भङ्गेषु स्वार्थिकः ककारो बोध्यः | ४ | ० ५९ ॥
पूर्वं सर्व निरूपितं, तत्प्रस्तावात्साम्प्रतं सर्वमनुष्य क्षेत्र पर्यन्तगते पर्वते पूर्वादिषु दिक्षु कूटानि निरूपयितुमाह
मूलम् — माणुसुत्तरस्स णं पव्वयस्स चउद्दिसिं चत्तारि कूडा पण्णत्ता, तं जहा- रयणे१, रयणुच्चएर, सव्वरयणे३, रयणसंचये । ॥ सू० ६० ॥
" निरवशेष सर्वकम् " जो किसी भी एक व्यक्तिमें रहने से बाकी न बचे, अर्थात् समस्त व्यक्तियोंमें रहे वह निरवशेष सर्व है । जैसे " सर्वे देवा: - अनिमिषाः " समस्त देव निमेष रहित हैं, यहां निमेषराहित्य किसी भी देव व्यक्तिको छोड़कर नहीं रहता है । अथवा- समस्त पदार्थ सत् स्वरूप हैं, यहां सत्रूपता किसी भी पदार्थको छोड़कर नहीं रहती है, इस प्रकार से यह निरवशेषसर्वक है । यहां सर्वत्र भङ्गों में स्वार्थिक ककार हुवा है | सू० ५९ ॥
""
सर्वका निरूपण करके अब सूत्रकार सर्वके प्रस्तावको लेकर सर्व मनुष्य क्षेत्र पर्यन्तगत पर्वत के पूर्वादि दिशाओंमें कूटोंकी निरूपणा करते हैं । माणुसुत्तरस्स णं पव्वयस्स चउद्दिसिं चत्तारि " इत्यादि. આદેશ સતાનુ દેષ્ટાન્ત છે निरवशेष सर्वकम् " ? सघणी व्यक्तियोने લાગુ પડી શકે-એક પણ વ્યક્તિના અપવાદ ન રહે એવા સર્વાંને નિરવશેષ सर्व' हे छे. प्रेम " सर्वे देवाः अनिमिषाः " सर्वे (मधा) हेवे। अनिभिष (મટકુ) હોય છે. અહીં નિમેષ રહિતતાના ગુણુ દરેક દેવને લાગૂ પડે છે-એક પણ ધ્રુવ તેમાં અપવાદરૂપ નથી. અથવા સમરત પદા ३५ छे. सत् " અહીં સરૂપતાના એક પણ પટ્ટામાં અભાવ નથી, એમ સમજી શકાય છે. નિરવશેષ સકનું આ પ્રકારનું સ્વરૂપ છે. અહીં ભાંગાઓમાં સર્વત્ર સ્વાકિ " क 'साग्यो छे ॥ सू. ७ ॥
७३०
66
८८
C
સર્વનું નિરૂપણુ કરીને હવે સૂત્રકાર સર્વ મનુષ્ય ક્ષેત્રગત પર્વતાના પૂર્વાદ દિશાઓના ફ્રૂટનું નિરૂપણ કરે છે—
माणुसुत्तरस्स णं पव्यरस चउद्दिसिं चत्तारि " इत्यादि --
