________________
स्थानाशास्त्र मस्तु-निषेधका समर्थो वा न भवति । एतज्जातीयः पुरुषो मौनत्रतिसाधुप्रभृतिः। एवं शेषभङ्गत्रिकं विवरणीयम् ४ । १ । मौनव्रती साधुरूप होता है । " परस्स णाम मेगे अलमंथू भवइ, णो अप्पो २" तथा कोई एक पुरुष ऐसा होता है जो परका दुर्नयमें प्रवर्तमान दूसरे पुरुषका निषेधक होता है, अथवा-उसके निग्रह करने में समर्थ, वा कुशल होता है, अपने आपका निग्रह करने में समर्थ वा कुशल नहीं होता है।
" एगे अप्पणो वि अलमंथू भवइ परस्तवि ३" कोई एक पुरुष ऐसा होता है जो दुर्नयादिमें प्रवर्तमान अपने आपकाभी निषेधक होता है। या अपने आपका भी निग्रह करनेमें समर्थ-कुशल होता है और दूसरेकाभी निषेधक होता है, या उसके निग्रह करने में भी कुशल होता है ३।" एगे णो अपणो अलमंथ भवद णो परस्स ४" तथा-कोई एक पुरुष ऐसा होता है जो दुर्नयमें प्रवर्तमान अपने आपकाली निषे धक नहीं होता है, या निग्रह करने में समर्थ नहीं होता है और दूसरेकाभी निषेधक नहीं होता है, या निग्रह करनेमें समर्थ नहीं होता है। इस प्रकारसे ये पुरुषजात चार होते हैं।
(२) " परस्स णाममेगे अलमंथू भवइ, णो अपणो" मे पुरुष એ હોય છે કે જે દુર્નયામાં પ્રવૃત્તમાન એવા અન્ય પુરુષને નિવેધક હોય છે. અથવા અન્યને નિગ્રહ કરાવવામાં કુશળ અથવા સમર્થ હોય છે, પણ પિતાનો નિગ્રહ કરવાને સમર્થ અથવા કુશળ હેતે નથી.
(3) “एगे अपणो वि अलमंथू भवइ परस्स वि " मे पुरुष सेवा હોય છે કે જે દુર્નયાદિમાં પ્રવૃત્તિમાન પિતાના આત્માને પણ નિષેધક હોય છે, અને પર નિષેધક હોય છે. અથવા પોતાના આત્માનો નિગ્રહ કરવામાં પણ સમર્થ અથવા કુશળ હોય છે અને પરને નિગ્રહ કરવામાં પણ સમર્થ અથવા કુશળ હોય છે.
(४) " एगे णो अपणो अलमंथू भवइ, णो परस्स" से पुरुष એ હોય છે કે જે દુયમાં વર્તમાન એવા પિતાના આત્માને નિષેધક હિતે નથી અથવા નિગ્રહ કરવાને સમર્થ હોતે નથી, અને પરને નિષેધક પણ હેતે નથી, અથવા નિમહ કરાવવાને સમર્થ હોતે નથી. આ પ્રમાણે ચાર પુરુષ પ્રકાર કહ્યા છે. ૧
