Page Text
________________
६४२
स्थानाशस्त्रे अर्द्धरात्रे ।। २। कल्पते निर्ग्रन्थानां वा निर्ग्रन्थीनां वा चतुष्कालं स्वाध्यायं कर्तुम् , तद्यथा-पूर्वाह्न १, अपराह्न २, प्रदोपे ३, प्रत्यूषे ४।३। सू० ४७॥
टीका-" नो कप्पइ" इत्यादि-चतसृषु महापतिपत्नु-महोत्सवानन्तर वृत्तित्वेनोत्सवानुत्त्याऽवशिष्टपतिपद्धर्मविलक्षणतया महत्यश्च ताः मतिपदो महापतिपदस्तासु महाप्रतिपत्सु, स्वाध्यायम्-आचाराङ्गादि मूलपाठपठनरूपं, कर्तुं निग्रन्थानां वा निम्रन्थीनां वा नो कल्पते, उत्सवानुसत्या स्वाध्यायविघ्नसंभवात् ' ताश्चतस्त्र आह-" तद्यथे'-ति-आपाढ मतिपत्-आपाढस्य पौणमास्याअनन्तरा प्रतिपत् १, इन्द्रमहमतिपत्-इन्द्रमहः-प्रश्वयुक्पौर्णमासी, तस्यानन्तरा पतिपत् इन्द्रमहप्रतिपत् २, कार्तिकप्रतिपत्-कार्तिकपर्णिमास्यनन्तरपतिपत् ३। सुग्रीष्मपतिपत्-मुग्रीष्मः-चैत्रपौर्णमासी तस्या अनन्तरा पतिपत् सुग्रीष्मप्रतिपत्४।
निम्रन्थ-निर्ग्रन्थियोंको चारकालमें स्वाध्याय करना योग्य है । जैसे-पूर्वागमें १, अपराहमें २, प्रदोषमें ३ और प्रत्यूषमें ४-३ । टीकार्थ-चार प्रतिपद्-तिथिमें स्वाध्याय निषिद्ध करनेका कारण यह है कि उत्सवमें बहुधाविघ्न सम्भावना बनी रहतीहै। आचाराङ्गादिकोंका मूल पाठको स्वाध्याय शब्दसे लिया है। इन प्रतिपदाओंको " महा" शब्दसे विशेषित किया गया है। ___ आषाढी पूर्णिमाके बाद जो पडिवा तिथि आती है । यह प्रतिपदा उसी मासके कृष्णपक्षमें आती है, इसे कृष्णपक्षकी एकम तिथि कहते हैं । आश्विन मासकी पूर्णिमाके अनन्तर जो उसी मासकी कृष्णपक्षकी एकम तिथि है वह इन्द्रमहकी प्रतिपत् है । कार्तिक पूर्णिमा के बाद जो प्रतिपद तिथि आती है वह कार्तिक प्रतिपद है । और सुग्रीष्म નિર્ગથ અને નિર્ણથીઓને માટે નીચેના ચાર કાળ સ્વાધ્યાય કરવાને ચગ્ય ४ा छ–(१) पूर्वाह्न, (२) अपरा, (४) अहोष भने (४) प्रत्यूष.
ટીકાથે–ચાર પ્રતિપદા (વદ એકમ) તિથિઓમાં સ્વાધ્યાય કરવાને નિષેધ કરવાનું કારણ એ છે કે તે તિથિઓમાં સામાન્યતઃ વિનસંભાવના રહે છે. સ્વાધ્યાય” શબ્દથી આચારાંગસૂત્ર આદિનો મૂળપાઠ ગૃહીત થયો છે.' અષાડ આદિ ચાર માસની પ્રતિપદાઓને મહાપ્રતિપદાએ કહી છે. ' આષાઢી પૂર્ણિમા પછી જે તિથી આવે છે તેને, એટલે કે અષાઢ માસના કૃષ્ણપક્ષની એકમને આષાઢી પ્રતિપદા કહે છે. “ઈન્દ્ર મહકી પ્રતિપદ” આ માસની પૂર્ણિમા પછી જે એકમની તિથિ આવે છે તેને, એટલે કે આસો વદ એકમને “ઈન્દ્ર મહકી પ્રતિપદ” કહે છે. કાર્તક માસની પૂર્ણિમા પછી જે વદ એકમની તિથિ આવે છે, તેને “કાર્તિક પ્રતિપદા' કહે છે.
| SR No. | 009308 |
| Book Title | Sthanang Sutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1964 |
| Total Pages | 822 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_sthanang |
| File Size | 47 MB |