________________
५९२
स्थानाङ्गसूत्रे
" चत्तारि " इत्यादि-वत्वारि पुरुषजातानि चत्वारः पुरुपत्र हाराः, प्रज्ञ तानि तद्यथा - दीनो नामैको दीनपरिणतः, दीनो जात्यादिहीनः, दीनपरिणतः - दीनत्वेन परिणतः हिंसादिकर्मकारित्वात् इति प्रथमो भङ्गः । एवं चतुर्भही विज्ञेया|४|
,
अनया रीत्या रूप-मनः संकल्प-मज्ञा दृष्टि- शीलाऽऽचार-व्यवहार- पराक्रम-वृत्तिजाति भाष्य-भासि सेवि पर्याय परिचारेतिशब्दानां दीनशब्देन संयोजनेन प्रत्येकं चतुर्भङ्गी बोध्या । एषां व्याख्यास्यैव चतुर्थस्थानस्य प्रथमोदेशे द्वितीयमुत्रे विलोकनीया । सू० ४०
कारण अदीन होता है और-श्चात् भी धनादि की वृद्धि हो जाने के कारण अदीन बना रहता है-४ ऐसा वह चौथा भङ्ग है। यह प्रथम सूत्रगत भङ्ग चतुष्टय का भाव है-द्वितीय सूत्रगन जो भङ्ग चतुष्टय है उसका भाव इस प्रकार से है - कोई एक पुरुष ऐसा होता है जोजात्यादि से पहले से ही हीन दीन होता है और बाद में भी हिंस्र कार्यकारी हो जाने से दीनता से परिणत हो जाता है ऐसा यह प्रथम भङ्ग है- १ इसी प्रकार से इस सूत्र के अवशिष्ट तीन भङ्ग भी अपने आप समझना चाहिये - ४ । इसी रीति से रूप- मन- सङ्कल्प-प्रज्ञादृष्टि - शीलाचार-व्यवहार- पराक्रम-वृत्ति - जाति-भाषी - अवभाषीसेवी - पर्याय और परिवार इन शब्दों को दीन शब्द के साथ जोड
વૃદ્ધિ થવાને કારણે અદ્દીન જ રહે છે. અથવા સુંદર મુખાકૃતિ આદિને કારણે ખાવૃત્તિથી પણ અદીન હોય છે અને ઔદાય આદિ ગુણ્ણાથી યુક્ત હવાને કારણ અન્તવૃત્તિથી પણ અટ્ઠીન જ હાય છે. આ રીતે પડેલા સૂત્રના ચાર વિકલ્પાના ભાવાર્થ સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યે છે.
ખીજા સૂત્રના ચાર ભાંગાના ભાવાથ નીચે પ્રમાણે છે
(૧) “ દીન દીન પિરણત ’’ કોઈ એક પુરુષ એવા હોય છે કે જે તિ આદિની અપેક્ષાએ પહેલાં પણ દીન હાય છે અને ત્યારપાદ હિંગ્ન પ્રવૃત્તિમાં પડી જવાને કારણે દીનતા પરિણત થઈ ગયા હોય છે, એવા આ પહેલા ભાગે! સમજવા. એ જ પ્રમાણે આ સૂત્રના ખાકીના ત્રણ ભાંગા પશુ જાતે જ समल सेवा, सेप्रमाणे ३५, भन, सौंदय, अज्ञा, दृष्टि, शीसाथार, व्यव• हार, पराकुभ, वृत्ति, लति, भाषी, अवभाषी, सेवी, पर्याय भने परिवार આ શબ્દોને દીન શબ્દ સાથે ઉપરના ક્રમ પ્રમાણે જોડીને જે ચતુભ’‘ગીએ ખનાવવામાં આવી છે, તેમના ભાવાથ પણ પહેલા અને બીજા સૂત્રમાં કરેલા
