________________
सुधा टीका स्था० ४ उ० १ सू० ९ कालस्वरूपनिरूपणम्
५४३
यथाssयुष्कनि चिकालः, यद्वा-यथाऽऽयुषो निरृतिस्तथा यः कालो नारकादिभवेऽस्थानं स यथाऽऽयुष्कनिरृत्तिकालः, आयुष्कर्मानुभव विशिष्टः, सकलसंसारि - जीवानां वर्तनादिरूप इति उक्तं च
" आउयमेत्तविसिट्टी स एव जीवाण वत्तणादिमओ । भन्नई अहाउकालो वत्तइ जो जचिरं जेणं |१| " इति, ___"} आयुर्मात्रविशिष्टः स एव जीवानां वर्तनादिमयः ।
छाया
भण्यते यथाऽऽयुष्कालो वर्तते यो यच्चिरं येन |१| " इति, तथा - " मरणकालः " - मरणस्य - मृत्योः कालः - समयो मरणकालः, यद्वामरणविशिष्टः कालो मरणकालः । अथवा-मरणमेव कालो मरणकालः, मरणपयत्वादिति, उक्तं च
"
" कालोत्ति मयं मरणं जहेह मरणं गओत्ति कालगभ । तम्हा स कालकालो जो जस्स गओ मरणकालो |१| छाया - " काल इति मतं मरणं यथेह मरणं गत इति कालगतः । तस्मात् स कालकालो यो यस्य गतो मरणकालः | १| " इति,
यथायुक निर्वृतिकाल है । अथवा जितनी जहांकी आयुका बन्ध जिस जीवको हुवा है उसीके प्रमाणमें उन नारकादि भवोंमें जीवोंका जो वह अवस्थान है वह यथायुष्क निर्वृतिकाल है । तात्पर्य इस कथनका यह है कि जितनी जीस जीवने जिस पर्यायकी आयुका बन्ध किया है उस जीवका उतने समय तक उस पर्यायमें बने रहना यही यथायुष्क निर्वृत्तिकाल है । कहा भी है- " आउयमेत्तविसिहो' इत्यादि । 44 मरणकाल " - मृत्युका जो काल है वह मरणकाल है । अथवा मरणरूप जो काल है वह मरणकाल है । कहा भी है-" कालोत्ति सयंमरणं " જે સ્થિતિ છે, તેને યથાયુષ્ય નિવૃત્તિકાળ કર્યું છે અથવા-જે જીવે જે ગતિના જેટલા આયુના બંધ કર્યાં હાય તેટલા પ્રમાણમાં તે નારકાકિ ગતિમાં જીવનુ જે અવસ્થાન થાય છે તે અવસ્થાન કાળને (તે ભવસ બધી આયુસ્થિતિને ) યથાયુષ્ય નિવૃત્તિકાળ કહે છે. આ કથનનુ' તાત્પ નીચે પ્રમાણે છે—-- જીવે જે પાઁયના જેટલા આયુના 'ધ કર્યાં હાય, તે પર્યાયમાં એટલા સમય સુધી જીવને જે રહેવું પડે છે, તેનું નામ જ યથાયુષ્ય નિવૃત્તિકાળ છે. उद्धुं यष्णु छे -“ आउयमेत्तविसिट्ठो " त्याद्दि,
66
"" મરણકાળ મૃત્યુના જે કાળ છે તેનું નામ મરણુકળ છે. અથવા મરણ-વિશિષ્ટ જે કાળ છે તે મરણુકાળ છે અથવા મરણુરૂપ જે કાળ છે તે भरगुण छे. ह्युं पशु छे -" कालो चि मयं मरण " इत्यादि.
