Sthanang Sutram Part 02

SR No.: 009308
Original Sutra Author: N/A
Author: Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
Publication Year: 1964
Total Pages: 822
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & agam_sthanang
File Size: 47 MB

Page 522

सुधा टीका स्था०४ उ०१ सू०१८ पुरुषस्वरूपनिरूपणम्
५०३
सूत्र नामैको नो अर्थधरः १, अर्थधरो नामैको नो सूत्रधरः २, सूत्रधरो नामैः अर्थधरोऽपि ३, नो सूत्रधरो नामैकः नो अर्थधरोऽपि ४ | १४ | सू० १८ || टीका - " चत्तारि पुरिसजाया " इत्यादि - पुरुषजातानि= पुरुषप्रकाराः, चत्वारि प्रज्ञतानि तद्यथा - आपात भद्रकः = आपतनमापातः = आकस्मिकसङ्गमः, तत्र भद्रकः= कल्याणकरो दर्शनाssलापादिना सुखसम्पादकत्वात्, " नामे " - ति सर्वत्र वाक्यालङ्कारे, एकः - कश्चित्पुरुषो भवति, किन्तु नो संवासभद्रकः-संवासः = सहजानना चाहिये १-२-३-४ । ९ ऐसे ही “ वाचयति " के सम्बन्ध मे भी जानना चाहिये १-२-३-४ १० पृच्छति ११ परिपृच्छति - १२ व्याकरोति इनके विषय में भी इसी उपर्युक्त प्रकार से जानना चाहिये ।
चार पुरुषांत कहे गये हैं, जैसे कोई एक ऐसा होता है जो सूत्रघर होता है अर्थघर नहीं होता है -१ दूसरा कोई एक ऐसा होता है कि- अर्थधर होता है सुत्रधर नहीं - २ तीसरा वह जो सूत्रधर भी होता है और अर्थधर भी ३ चौथा वह है जो सूत्रधर भी नहीं होता है और अर्थधर भी नहीं ४ |
प्रथम सूत्र
इन सय का स्पष्टीकरण इस प्रकार है में जो पुरुषजात पुरुषप्रकार चार कहे गये हैं उनका तात्पर्य ऐसा है कोई एक पुरुष ऐसा होता है जो “आपातभद्रक- " होता है "आकस्मिक सङ्गम में दर्शन आलाप आदि द्वारा सुख सम्पादक होने से
-
સન્માનને અનુલક્ષીને પણુ એવાં જ ચાર પ્રકાર સમજવા, ! ૮ ! પૂજાસત્કારને અનુલક્ષીને પણ એવા જ ચાર પ્રકાર સમજવા, । ૯ । " वाचयति " ना संधर्भा अथवा વાચનાના સંબધને અનુલક્ષીને પશુ પુરુષાના એવા જ ચાર પ્રકાર સમજવા. ! ૧૦ !
| ૧૧ | પૃચ્છા અને ! ૧૨ ! પરિપૃચ્છાને અનુલક્ષીને પણ ચાર-ચાર પ્રકાર સમજવી. । ૧૩ । નિણ્યને અનુલક્ષીને પણ ચાર પ્રકારના પુરુષા સમજી લેવા. । ૧૪ । પુરુષાના નીચે પ્રમાણે ચાર પ્રકાર કહ્યા છે--(૧) ફાઇ પુરુષ સૂત્રધર હાય છે પણ અધર હાતા નથી, (૨) કાઈ પુરુષ અધર હાય છે, પણ સૂત્રધર હાતા નથી, (૩) કાઈ સૂત્રધર પણ હાય અને અધર પણ હાય છે. (૪) કૈાઈ સૂત્રધર પણ નથી હાતા અને અપર પશુ નથી હાતા.
વિશેષા પહેલા સૂત્રમાં પુરુષાના જે ચાર પ્રકાર ખતાવ્યા છે, તેનું હવે સ્પષ્ટીકરણ કરવામાં આવે છે--(૧) “ આપાત ભદ્રક–ને સવાસ ભદ્રક ’” આકસ્મિક સંગમમાં દશન, આલાપ આદિ દ્વારા જે પુરુષ સુખદાયક અથવા કલ્યાણુકર હાય છે તેને આપા ભદ્રક પુરુષ કહે છે. કાઇક પુરુષ આ પ્રમાણે