Sthanang Sutram Part 02

SR No.: 009308
Original Sutra Author: N/A
Author: Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
Publication Year: 1964
Total Pages: 822
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & agam_sthanang
File Size: 47 MB

Page 456

सुधा डीका स्था०४ ४०१ सू०९ ध्यानस्वरूपनिरूपणम् छाया"
૪૩૭
तस्याऽऽक्रन्दन - शोचन - परिदेवन - ताडनानि लिङ्गानि । इष्टानिष्ट वियोगावियोग वेदनानिमित्तानि । १ ।
इति,
अथ रौद्रध्यानं विभजते - "रोदे झाणे " इत्यादि - रौद्रं ध्यानं चतुर्विधं प्रज्ञसम्, यथा-हिंसाऽनुवन्धि - हिंसा मनुबध्नातीत्येवंशीलं हिंसाऽनुबन्धि= प्राणिपी डास तमवृत्तिकरणजीलं प्रणिधानमित्यर्थः यद्वा - अनुबन्धनमनुबन्धः, हिंसाया अनुबन्धः=सम्बन्धः हिंसाऽनुबन्धः सोऽस्त्यस्मिन्निति हिंसाऽनुवन्धि रौद्रध्यानम्, देवनता है, ये लक्षण चिह्न इष्ट वियोग तथा अनिष्ट संयोग और रोग वेदना से जनित शोक से युक्त पुरुषको होते है । सो ही कहा गया है16 'तस्स क्कंदणसोयण " इत्यादि १
16
रौद्रध्यान के विषय में कथन रोदे झाणे " इत्यादि रौद्रध्यान जो हिंसानुबन्धी आदि के भेद से चार प्रकार का कहा गया है सो उनका अभिप्राय ऐसा है जिस प्रकार आर्तध्यान का मुख्य आधार पीडा है यह पीडा अनिष्ट वस्तु का संयोग इष्ट वस्तु का वियोग और प्रतिकूल वेदना आदि कारणों में से किसी एक के निमित्त सेवा करती है । इसलिये निमित्त से आर्तध्यान के
भेद कहे गये हैं, इसी प्रकार से रौद्रध्यान का मूल आधार क्रूरता है । जिसका चित्त क्रूर कठोर होता है वह रुद्र है, ऐसा जो ध्यान है वह रौद्रध्यान है । इस क्रूरता को आत्मा में उत्पन्न करनेवाले हिंसा चोरी और विषय संरक्षण ये चार निमित्त लिये गये हैं । इसीलिये ध्यान के चार भेद हुवे हैं, जिस ध्यान में प्राणियों को पीडा देने में સચેગ અને રાગવેદનાથી જનિત શાકયુક્ત મનુષ્યમાં હોય છે. એ જ વત ' तरस कंदण सोयण "त्यादि सूत्रपाठ द्वारा व्यस्त था छे.
66.
રૌદ્રધ્યાનનુ નિરૂપણુ——રૌદ્રધ્યાનના હિંસાનુખ ધી આદિ ચાર ભેદ છે. "रोदे झाणे " त्याहि-प्रेम साध्याननो मुख्य आधार पीडा हो भने ते પીડા અનિષ્ટ વસ્તુઓના સચેાગ, ઇષ્ટ વસ્તુઓના વિયેાગ, અને પ્રતિકૂળ વેદના આદિ કારણેામાંથી કેાઈ એક કારણે થયા કરે છે, અને તેથી નિમિત્તભેદની અપેક્ષાએ આતધ્યાનના ચાર પ્રકાર કહેવામાં આવ્યા છે, એ જ પ્રમાણે રૌદ્ર ધ્યાનના મુખ્ય આધાર ક્રૂરતા છે જે ચિત્ત ક્રૂર ( કફ઼ાર ) હાય છે તે રૂદ્ર કહેવાય છે. અને તે પ્રકારના આત્માનને રૌદ્રધ્યાન કહે છે. આત્મામાં આ ક્રૂરતા ઉત્પન્ન કરનારા હિંસા, ચારી, અસત્ય અને વિષય-સરક્ષણુરૂપ ચાર નિમિત્ત ખતાવ્યાં છે. તે કારણે રૌદ્રધ્યાનના ચાર ભેદ પડે છે, જે ધ્યાનમાં જીવાને પીડા પહોચાડવાના વિચાર ( પ્રણિધાન ) નિરન્તર ચાલ્યા કરે છે.