________________
सुधा टीका स्था० ४ उ0 १ सू० ५ सुतादिष्टान्तेन पुरुषनिरूपणम् १०५ एवं शिष्योऽपि चतुर्विधो वोध्या, सुतशब्दस्य शिष्यपरताया अपि प्रदर्शनात् । तत्रातिजातः-सिंहगिर्यपेक्षया वज्रस्वाभिवत् । अनुजात:- शय्यम्भरापेक्षया यशोभद्रवत , अपजातो-जम्बूस्वाम्यपेक्षया प्रभवस्वामिवत् , कुलागार:-कुलवालुकबद अथवोदायिनृपमारकवदिति । १। हो जातो है पर को पीडा देनेवाला होता है, जैसे-कण्डरीक। यहां अङ्गारपद् अंगार सदृश का बोधक है । जिस तरह पुत्रों में चतुर्विधता प्रगट की गई है उसी प्रकार शिष्य में भी चतुर्विधता होती है सुत शब्द शिष्य अर्थ का भी बोधक होता है । जो शिष्य अपने गुरु की अपेक्षा
अधिक प्रभावशाली हो जाता है वह अतिजात शिष्य है, जैसे सिंह. गिरी की अपेक्षा वन स्वामी । जो शिष्य अपने गुरु के जैसा ही गुणी होता है वह शिष्य अनुजात शिष्य है, जैसे शय्यंभव का यशोभद्र । जो शिष्यगुरु के गुणों से हीन गुणवाला होता है वह अपजात शिष्य है, जैसे जम्बूस्वामी की अपेक्षा प्रभवस्वामी । जो शिष्य गुरु का दूषक होता है वह कुलांगार शिष्य है, जैसे कुलवालुक अथवा उदायन राजा को मारनेवाला १
"चत्तारि पुरिसजाया "
सत्य सत्य आदि के भेद से चार पुरुषजात जो कहे गये हैं उनका કુળને કલક લગાડે છે, પરને પીડાકારી હોય છે. જેમકે કંડરીક અહીં " म॥२" ५६ " मा२ समाननु" मा५४ छ.
અહીં જે પ્રકારે પુત્રમાં ચતુર્વિધતા પ્રકટ કરવામાં આવી છે, એ જ પ્રકારે શિષ્યમાં પણ ચતુવિધતા સમજવી, કારણ કે “સુત” શબ્દ શિષ્યના અર્થનો પણ બેધક છે. (૧) જે શિષ્ય પોતાના ગુરુ કરતા પણ અધિક પ્રભાવશાળી હોય છે તેને અતિજાત શિષ્ય કહે છે. જેમકે સિંહાગિરિ કરતાં વજી. સ્વામી વધારે પ્રભાવશાળી હતા. (૨) જે શિષ્ય પિતાના ગુરુ સમાન ગુણી હોય છે તેને અનુજાત શિષ્ય કહે છે. જેમકે શય્યભવને શિષ્ય પ્રભવસ્વામી.
(૩) જે શિષ્ય ગુરુ કરતાં હીન ગુણવાળો હોય છે તેને અપજાત શિષ્ય
छ, म १४ स्वामी ४२ता प्रसस्वामी डान गुणपणा ता. (४) र શિષ્ય ગુરુનો ટૂષક હોય છે તેને કુલાંગાર શિષ્ય કહે છે. જેમકે કુલવાલુક અથવા ઉદાયન રાજાને મારનાર
" चत्तारि पुरिसजाया " त्याहिપુરુષના નીચે પ્રમાણે ચાર પ્રકાર પણ કહ્યા છે–(૧) “સત્ય સત્ય
