________________
३४४
स्थानाशस्त्रे
ततस्तृतीयेन समयेन वायव्यदिशि समश्रेण्यैव गच्छतीति त्रयः समया उक्ताः । एवंविध उत्कर्षेण निसानामेव त्रसोत्पत्ती भवतीत्यत एवाह' एगिंदियवज्जं ' इत्यादि, एकेन्द्रियान वर्जयित्वेत्यर्थः । एकेन्द्रियास्तु एकेन्द्रियेषु पञ्चसा मयिकेन विग्रहेणाप्युत्पद्यन्ते तेषां वहिस्तात् त्रमनाडीतो वहिरुत्पद्यमानत्वात्,
उक्तश्च
――――――
" विदिसाउ दिसं पढमे, बीए पइसरडलोयनाडीए । तर उपि धाव, चउत्थए नीड़ वाहिं तु ||१||
पंचम विदिसीए गंतुं उप्पज्जए उ एगिंदी । " इति । छाया - विदिशातो दिशं प्रथमे, द्वितीये मतिसरति लोकनायाम् । तृतीये उपरि धावति, चतुर्थ के नयति वहिस्तु ॥ १ ॥ पञ्चमके विदिशायां गत्वोत्पद्यते तु एकेन्द्रियः ॥
सम्भवोऽप्ययम् । भवति तु चतुः सामयिक एव व्याख्याप्रज्ञय तथा प्रतिपादितत्वात् उक्तश्च
3
समश्रेणी से नीचे जाना है उसके बाद तृतीय समय में वायव्य दिशा समणी से जाना है इस प्रकार दो घुमावों में ये तीन समय लगते हैं ऐसा कहा गया है । ऐसा उत्कृष्ट से मोडा-विग्रह नसों का सो त्पत्ति में होना है इसीलिये यहां " एर्गिदियवज्जं " इत्यादि सूत्रकार ने कहा है । क्योंकि एकेन्द्रिय एकेन्द्रियों में पांच समयवाले विग्रह से भी उत्पन्न होते हैं, क्योंकि इसका उत्पाद त्रस नाडी से बाहर होता है । कहा भी है- " चिदिसाउदिसं पढसे " इत्यादि एकेन्द्रिय जीव का यह पांच समग्रवाला उत्पाद सम्भव भी होता है परन्तु व्याख्याप्रज्ञप्ति में चार समयवाला ही इसका उत्पाद कहा है । कहा भी है
નીચે જાય છે, ત્યારબાદ તૃતીય સમયમાં વાયવ્ય દિશામા સમશ્રેણીથી જાય છે. આ પ્રકારે બે ઘુમાવમાં ત્રણ સમય લાગે છે. એ કથન સિદ્ધ થાય છે. આ પ્રકારના ઉત્કૃષ્ટની અપેક્ષાએ ત્રસેના મેાડે-વિગ્રહ ત્રસેત્પત્તિમાં થાય છે. तेथी सहीं " एगिदियवज्जं " इत्यादि स्थन सूत्रअयु छे, अर એકેન્દ્રિયની એકેન્દ્રિયમાં પાંચ સમયવાળા વિગ્રહથી પશુ ઉત્પત્તિ થય છે, કારણુ કે તેના ઉપાદ ત્રસ નાડીની બહાર થાય છે. કહ્યુ પણ છે કે~ विदिसादिसं पढमे " इत्यादि
८८
એકેન્દ્રિય જીવને આ પાંચ સમયવાળેા ઉત્પાદ સભવી શકે છે ખરા, પરંતુ વ્યાખ્યા પ્રાપ્તિમાં ચાર સમયવાળા જ તેના ઉત્પાદ કહ્યો છે. કહ્યું પશુ
