Page Text
________________
सुधा टीका स्था० १ ० १ ० २ आत्मन एकत्वनिरूपणम् २७ प्रत्यक्ष एव, रूपगुणप्रत्यक्षस्वे रूपिणो घटस्य प्रत्यक्षववदिति । ये तु सकलपदार्थ सार्थस्वरूपाविर्भावन समर्थज्ञानवन्तस्तेषां सर्वथैवात्मा प्रत्यक्ष इति बोध्यम् ।
अनुमानतोऽप्यात्माऽवगम्यते । तथाहि-इदं शरीरं विद्यमानकर्तृकम् , भोग्यत्वाद् , ओदनादिवदिति सपक्ष दृष्टान्तः। गगनकुसुमं विपक्षदृष्टान्तः। स च कर्ता अभिन्न है। जैसे रूपगुण के प्रत्यक्ष होने पर रूपी घट प्रत्यक्ष हो जाता है तथा जो सकल पदार्थो के स्वरूप को स्पष्टरूप से जानने वाले ज्ञान-केवलज्ञान वाले हैं उन्हें तो यह आत्मा सवेरूपसे ही प्रत्यक्षगम्य है। इस तरह से आत्मा का सद्भाव प्रत्यक्ष से प्रमाणित कर अब अनुमानद्वारा भी उसका सद्भाव स्थापित किया जाता है। वह इस प्रकारसे
"इदं शरीरं विद्यमानक के भोग्यत्वात् ओदनादिवत्" विद्यमानकर्ता वाला यह शरीर है क्यों कि वह ओदनादिक की तरह भोग्य है यहां पर प्रतिज्ञा हेतु और उदाहरण इन तीन अङ्गों को लेकर आत्मा की सिद्धि की गई है " इदं शरीरं विद्यमानकर्तृ कम्" यह प्रतिज्ञा है " भोग्यत्वात् " यह हेतु है " ओदनादिवत्" यह दृष्टान्त है तात्पर्य कहने का यही है कि जिस प्रकार से ओदनादिक भोग्य है अतएव वह विद्यमान कर्ता वाला होता है उसी प्रकार से यह शरीर भी भोग्य है इसलिये वह भी विद्यमानकर्ता वाला है यहां ओदनादि यह अन्वय दृष्टान्त है वादी प्रतिवादी की बुद्धि की समानता का जो स्थान होता है (સંપન્ન) છે. જેમ રૂપગુણને પ્રત્યક્ષ અસ્તિત્વરૂપી ઘટ પ્રત્યક્ષ દેખી શકાય છે, એમ જ્ઞાનગુણના પ્રત્યક્ષ અસ્તિત્વથી આત્માને પણ પ્રત્યક્ષ માની શકાય છે. તથા સમસ્ત પદાર્થોના સ્વરૂપને સ્પષ્ટરૂપે દેખનારા કેવળજ્ઞાનીઓને માટે તે આ આત્મા સર્વરૂપે પ્રત્યક્ષગમ્ય છે. આ રીતે પ્રત્યક્ષ પ્રમાણુતારા આત્માનું અસ્તિત્વ સિદ્ધ કરીને હવે અનુમાનદ્વારા પણ તેનું અસ્તિત્વ સિદ્ધ કરવામાં આવે છે– ___ " इदं शरीर विद्यमानकर्तृक भोग्यत्वात् ओदनादिवत् " विधमान तापा આ શરીર છે, કારણ કે તે એદનાદિની જેમ ભેગે છે. અહીં પ્રતિજ્ઞા, હેત અને ઉદાહરણ આ ત્રણ અંગેની અપેક્ષાએ આત્માનું અસ્તિત્વ સિદ્ધ કર્યું છે. " इदं शरीरं विद्यमानक कम् ॥ २॥ प्रतिज्ञा छ, “भोग्यत्वात् " मा छ भने “ ओदनादिवत् " मा टांत छ. उपातुं तात्५य छ म सहનાદિક ભાગ્ય છે, તેથી તેઓ વિદ્યમાન કર્તાવાળા હોય છે, એ જ પ્રમાણે આ શરીર પણ લેગ્ય હેવાથી વિદ્યમાન કર્તાવાળું હોય છે. અહીં એદનાદિ અન્વય
| SR No. | 009307 |
| Book Title | Sthanang Sutram Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1964 |
| Total Pages | 706 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_sthanang |
| File Size | 41 MB |