Page Text
________________
सुधा टीका स्था० २ उ० ३ ० २१ शब्दद्वैविध्यनिरूपणम्
३६३
भाषाशन्दोऽपि द्विविधः - अक्षरसम्बद्धः = वर्णव्यक्तियुक्तः, इतरो नोअक्षरसम्वद्ध २। आतोद्यं - दुन्दुभ्यादि, तस्य यः शब्दः स आतोद्यशब्दः, अन्यो वंशस्फोटादिजन्यः शब्दो नोभतोद्यशब्दः ३ । ततः चीणादिजनितः शब्दः, चिततः पटहादिजनितः
नो अक्षर सम्बद्ध इनमें जो नो भाषाशब्द है वह भी दो प्रकारका कहा गया है-एक आतोयशब्द और दूसरा नोआतोयशब्द आतोयशब्द भी दो प्रकार का कहा गया है - एक तत और दूसरा वितत तत भी घन और शुषिर के भेद से दो प्रकार का कहा गया है इसी प्रकार से वितत भी दो प्रकार का कहा गया है नोआतोद्य शब्द भी दो प्रकार का कहा गया नो 'भूषणशब्द है एक भूषण का शब्द और दूसरा नोभूषण का शब्द, भी दो प्रकार का कहा गया है एक तालशब्द और लतिका शब्द दो स्थानोंसे शब्दोत्पाद होता है एक तो जब पुद्गल संहत्य मान ( टकराना) होते हैं तब शब्दोत्पाद होना है और दूसरे जब वे भिद्यमान (भेदन) होते हैं तब शब्दोत्पाद होता है, पुद्गल के अनु और स्कन्धभेदों की अवान्तर जातियां २३ हैं इन में एक भाषा वर्गणा भी है ये भाषा वर्गणाएँ लोक में सर्वत्र व्याप्त हैं जिस वस्तु से ध्वनि निकलती है उस वस्तु में कंपन होने के कारण इन भाषा पुद्गलवर्गणाओं में भी कंपन होता है, जिससे तरेंगे उत्पन्न होती हैं ये तरंगे ही उत्तरोत्तर पुद्गलवर्गणाओं में कम्पन पैदा
दूसरा
અને (૨) નાઅક્ષર સંબદ્ધ વળી ના ભાષ શબ્દના પણ આ બે પ્રકાર કહ્યા છે—(૧) આાદ્ય શબ્દ અને (૨) નાતેદ્ય શબ્દ આદ્ય શબ્દના પણ એ प्रार उह्या छे-(१) तत अने (२) वितत ततना पशु में लेह छे - (१) धन અને (૨) શુષિર. એજ પ્રમાણે વિતતના પણ એ ભેદ કહ્યા છે નેાખાદ્ય શબ્દના પણ એ પ્રકાર કહ્યા છે–(૧) ભૂષણુ શબ્દ અને (ર) ને ભૂષણ શબ્દ ना भूषलु शहना यशु मेले ह्या छे - (१) तास शमने (२) सति शब्द.
એ સ્થાના દ્વારા દેત્પાદ થાય છે . (૧) જ્યારે પુદ્ગલ સહૅન્યમાન અથડાવું થાય છે ત્યારે શબ્દોત્પાદ થાય છે, અને (૨) જ્યારે તે ભિદ્યમાન થાય છે ( ભેદાય છે) ત્યારે શબ્દોત્પાદ થાય છે. પુદ્ગલના અણુ અને સ્કન્ધ ભેદોની આવાન્તર જાતિએ ૨૩ છે, તેમાંની એક ભાષાવા પણ છે. તે ભાષાવ ણાએ લેાકમાં સત્ર વ્યાપ્ત થયેલી છે. જે વસ્તુમાંથી નિ નીકળે છે તે વસ્તુમાં કંપન થવાને લીધે તે ભાષા પુદ્ગલ વણ્ણાએમાં પણ કંપન થાય છે. તેને લીધે તરગા ( અવાજનાં મેાજા એ ) ઉત્પન્ન થાય છે. તે તરંગા જ ઉત્તરાઉત્તર પુદ્ગલ વાએમાં કંપન પેદા કરે છે, અને તેને લીધે એક
| SR No. | 009307 |
| Book Title | Sthanang Sutram Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1964 |
| Total Pages | 706 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_sthanang |
| File Size | 41 MB |