Page Text
________________
૨૮૦
स्थानासो कर्मक्षयोपशमादिभिरेवनिवार्यत्वात् । संसारस्य च दुःखवेदनस्वभावत्वात् । मोहजोन्मादादन्यो यक्षजनितोन्मादः सुखवेदनतर एव एकभविसत्वादिति ॥ मू० १२ भाता हुआ इष्टानिष्ट की कल्पना से आप को सुखी दाखी मानने लगता है जो पदार्थ अपने नहीं हैं इन्हें अपना मानता है और जो अपने हैं उन्हें अपने नहीं मानता है रागादिक जो प्रकट में दुःखों देनेवाले हैं उनकी ही सेवा करता हुआ अपने को सुखी मानता है शुभ और अशुभ कर्म के फल में रति और अरति करता हुआ अपने निजके पद को भूल जाता है इस तरह से इस जीव की दर्शन मोहनीयकर्म के उदय से विपरीत परिणति बन जाती है तात्पर्य यही है कि यह इसके सद्भाव से सम्यग्दृष्टि नहीं बन पाता है इस कारण इस प्रकार की प्रवृत्ति इस के लिये अनन्त भवभ्रमण का कारण बनती है क्यों कि जबतक इस प्रकार की विपरीत परिणति रूप दर्शनमोहनीय जन्य उन्माद का उदय जीव को रहता है तबतक यह जीव चारों गतियों में जन्ममरण के दुःखों को उठाता रहता है-यही इस उन्माद में दुःखवेदनतरकता है तथा यह उन्माद दर्शनमोहनीय कर्मके क्षय क्षयोपशमादिसे ही हटाया जा सकता है विद्यामन्त्रादि के प्रभाव से नहीं इसलिये भी यह दुःख. वेदनतरक है तथा यह उन्माद् संसार का ही कारण होता है और આથી પિતાને સુખદુખી માનવા લાગે છે જે પદાર્થો પિતાના નથી તેમને તે પિતાના માને છે અને જે પદાર્થો પિતાના છે તેમને તે પારકાં માને છે. દુઃખના કારણભૂત રાગાદિ કેની સેવા કરવામાં જ તે સુખ માને છે. એ માણસ શુભ અને અશુભ કર્મના ફળમાં રતિ અને અરતિ કરતો થકે પોતાના નિજના પદને ભૂલી જાય છે. આ રીતે દર્શનમેહનીય કર્મના ઉદયથી તે જીવ વિપરીત પરિણતિવાળા બની જાય છે. કહેવ નું તાત્પર્ય એ છે કે આ પ્રકારના ઉન્માદવાળે જીવ સમ્યગ્દષ્ટિ બની શકતું નથી, તે કારણે તેની આ પ્રકારની પ્રવૃત્તિ તેને માટે અનન્ત ભવભ્રમણનું કારણ બને છે. કારણ કે જ્યાં સુધી તે જીવમાં દર્શન મેહનીય જન્ય આ પ્રકારની વિપરીત પરિણતિને સદ્ભાવ રહે છે, ત્યાં સુધી તે ચારે ગતિમાં જન્મમરણ રૂપ દુઃખને સહન કરે રહે છે. એજ આ ઉન્માદમાં દુઃખવેદન તરકતા છે આ ઉન્માદને દર્શનમેહનયના ક્ષય અને પશમાદિ દ્વારા જ દૂર કરી શકાય છે. વિદ્યામત્રાદિના પ્રભાવથી આ પ્રકારને ઉન્માદ દૂર કરી શકાતું નથી, તેથી પણ તેને દુખ વેદનતરક કહેવામાં આવેલ છે. તથા આ ઉન્માદ સંસારની વૃદ્ધિના કારણરૂપ
| SR No. | 009307 |
| Book Title | Sthanang Sutram Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1964 |
| Total Pages | 706 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_sthanang |
| File Size | 41 MB |