________________
१३९
सुघा टीका स्था० १ उ०१ १०९० प्राणातिपातानिरूपणम् लोभः । एकं प्रेम एको द्वेपो यावत् एकः परपरिवाद । एकम् अतिरति । एका मायामृपा, एक मिथ्यादर्शनशल्यम् ॥ न० ५० ॥
टीका--' एगे पाणाइवाए' इत्यादिप्राणातिपातः-प्राणा-उच्छ्वासादयः, तेपाम्-अतिपातनं प्राणिभ्यो वियोजनप्राणातिपातो हिंसेत्यर्थः, उक्त च
" पञ्चेन्द्रियाणि त्रिविधं बलं च उच्छ्वासनिःश्वासमथान्यदायुः । माणादशैते भगवद्भिरुक्तास्तेपां वियोजीकरणं तु हिंसा ॥ १ ॥ इति ।
प्राणातिपातश्च द्रव्यभावभेदाद द्विविधा, विनासपरिताप संक्लेश भेदाद या त्रिविधः । यहा - मनसा वाचा कायेन च प्राणातिपातस्य करणान् अनुयावत् लोभ एक है राग एक है प एक है यावत् पर परिवाद एक है रति अरति एक है मायामृपा एक है मिथ्यादान शल्य एक है । ५० ।
टीकार्थ-- उच्छवास आदिकों का नाम प्राण है इन प्राणों का प्राणियों से अलग करना इसका नाम प्राणातिपात-हिंसा है।
कहा भी है-" पश्चेन्द्रियाणि " इत्यादि ।
पांच इन्द्रियों-स्पर्शन ५, रसना ४, घ्राण ३, चक्षु २, सर्ण,-तीन पल-मनोबल, वचनबल, कायवल, श्वासोच्छवाम, आयुः १० प्राण हैं इनमें से एकेन्द्रिय जीव के ४ प्राण होते हैं, दो इन्द्रिय से लेकर असंज्ञी पञ्चेन्द्रियों तक के जीवों में क्रमशः एक एक इन्द्रिय की वृद्धि होने से ९ प्राण तक होते हैं और संजी पश्चेन्द्रियों में मनोवल की वृद्धि होने से १० प्राण होते हैं इन यथा संभव प्राणों का घात करना પર્યન્તના કપાળે એક છે, પ્રેમ એક છે, જે એક છે, યાવત પર પરિવાદ એક - છે, રતિઅરતિ એક છે, માયામૃષા એક છે મિથ્યાદર્શનશલ્ય એક છે આપણા
ટીકાઈ–ઉચ્છવાસ આદિ રૂપ ૧૦ પ્રાણ હોય છેઆ પ્રાણાથી એને ससस (२डित) २५ तेनुं नाम आयातिपात (EिAL) ७.
४ ५ छ-" पञ्चेन्द्रियाणि " त्या
पायन्द्रिय-२५0न्द्रिय, २ना, , यशुमने , nમનોબળ, વચનબળ અને કાયદળ, ધાસહવાસ અને આયુ, આ ૧૦ પ્રાણ ગણાય છે. તેમાથી એકેન્દ્રિય જીવને ચાર પ્રાણ હોય છે, કન્દ્રિયથી લઈને અસંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય પર્યન્તને જમા ક્રમશ એક એક પ્રારની વૃદ્ધિ ઘના વધારેમાં વધારે પ્રાણ સંભવી શકે છે. અને રાંણી પંચેન્દ્રિયોમાં મોબળની વૃદ્ધિની અપેક્ષાએ દસ માણને સદભાવ હોય છે આ ચાર ભવ પ્રાને વાત કરી તેનું નામ પ્રાણાતિપાત (હિંસા) છે. પ્રાણાતિપાતના મુખ્ય બે
