________________
समयार्थचोधिनी टीका प्र. श्रु. अ. ८ उ.१ वीर्यस्वरूपनिरूपणम् ६०५ वृतिन भवति, चिकालं पोपितमपि शरीरं नष्टं भवति अदो धर्म एक एव सहायको नान्य इति भावः । सर्वत्र ऋदया विभूपियोऽपि मातः यो दृष्टः स एव सायंतने ज्वलितचितामारुह्य शेतेऽनः अनियतोऽयं संसारवास इति । चकारेण अन्येऽपि द्विपदचतुष्पदधनधान्यादयो विषया अनित्या एव । एतावता सर्वत्र वैराग्यबुद्धि भावयेदिति शास्त्रकारः प्रतिपादयति-वैराग्येनाऽनित्यमोगादिभ्यो मति परावर्त्य मोक्षे निवेशयेत् । विशिष्टस्थानमवाप्यापि स्थानिनोऽधवापि पल्योपमसागरोपपर भी भोगों से तृप्ति नहीं होती है। चिरकाल (बहुतकाल) लक भली भाँति पुष्ट किया हुआ शरीर भी नाश को प्राप्त हो जाता है और चिरकाल पर्यन्त चिन्तन करने योग्य धर्म ही एक मात्र परलोक में सहायक होता है।
जो मनुष्य प्रातः काल सम्पूर्ण वैभव से विभूषित देखा गया, वही सन्ध्या के समय जाज्वल्पमान चिता पर शयन करता (सोता हुआ) देखा जाता है। इस प्रकार यह सस्तार वाल अनिया है। गाथा में आया हुआ '' पद ले द्विपद, चतुष्पद, धन, धान्य आदि विषय
और इनका संयोग भी अनित्य समझना चाहिए । शास्त्रकार का आशय यह है कि संसार के समस्त पदार्थों में वैराग्यभाव स्थापित करना चाहिए। वैराग्य के द्वारा अनित्य भोगों की ओर से अपनी वृद्धि की हटाकर मोक्ष में ही लगाना चाहिए।
आशय यह है कि-संसारी जीव संसार के सर्वोत्कृष्ट स्थान को प्रास करके भी आज, कल या पल्योपम-सागरोपम के पश्चात् आयु का નથી. લાંબા કાળ સુધી સારી રીતે પુષ્ટ કરેલ શરીર પણ નાશ ને પ્રાપ્ત કરે છે. અને ઘણા સમય સુધી વિચારવામાં આવેલ ધર્મજ એક માત્ર પરલેકમાં સહાય કરનાર બને છે.
જે મનુષ્યને સવારે સંપૂર્ણ વૈભવથી શોભાયમાન જે હોય તે જ મનુષ્ય સંધ્યાકાળે બળ બળતી ચિતા પર સૂતેલો જોવામાં આવે છે, આ રીતે આ સંસારવાસ અનિત્ય છે ગ થામાં આવેલ “E” પદથી બે પગવાળા, ચાર પગવાળા, ધન, ધાન્ય વિગેરે વિષયો તથા તેનો સગ પણ અનિય જ માન જોઈએ, શાસ્ત્રકારને હેતુ એ છે કે-સંસારના સઘળા પદાર્થોમાં વિરાગ્યભાવ ઉત્પન કર જોઈએ વૈરાગ્ય દ્વારા અનિત્ય ભેગોની તરફથી પિતાની બુદ્ધિ હટાવીને મે ક્ષમાર્ગ તરફ જ પ્રેરવી જોઈએ.
સંસારી જીએ સસારનું સષ્ટિ સ્થાનને પ્રાપ્ત કરીને પણ આજ અથવા કાલ કે પછી 'પદંપમ સામે રપમ પંછી આયુને ક્ષય થાય ત્યારે
