________________
आचाराङ्गसूत्रे
टीका – 'स्या' दित्यादि । यः पुरुषः स्यात् = कदाचित् प्रमादवशेन तत्र = प्राणातिपातादिरूपपापकर्मसु एकतरं प्राणातिपातादिरूपं विपरामृशति = समारभते, यच पट्सु मध्ये अन्यतरस्मिन् पृथिवीकायादिके एकस्मिन्नपि समारभते स पट्सु जीवनिकायेषु कल्पते समारभते, यथा कुलालशालाया उदकेन प्लावने एकजीवनिकायारम्भे पड्जीवनिकायारम्भो भवति तथैवात्रैकजीवनिकायविराधनायां पड्जीवनिकाय विराधनाऽवश्यम्भाविनी । उक्तञ्च—
जत्थ जलं तत्थ वर्ण, जत्थ वणं तत्थ निस्सिओ अग्गी । अग्गी वासहगया, तसा य तन्निसिया चेव " ॥१॥ छाया - यत्र जलं तत्र वनं यत्र वनं तत्र निःश्रितोऽग्निः । अग्निर्वायुहगतनसाथ तन्निः श्रिताश्चैव ॥ इति ।
३२२
प्राणातिपातादिक १८ प्रकार के पापस्थानों में से जो किसी एक भी पापस्थान का करनेवाला होता है वह अन्य पापस्थानों का भी करनेवाला | इसी विषय को सूत्रकार प्रकट करते हैं- "सिया तत्थ " इत्यादि । जो पुरुष कदाचित् प्रमाद के वशवर्ती होकर प्राणातिपातादिक पापों में से किसी एक पाप कर्म को करता है, छहकाय के जीवों की विराधना में से किसी एक कायके जीवों की विराधना करता है, वह समस्त पापकर्मों का, एवं छहकाय के जीवों की विराधना का कर्त्ता माना जाता है। जैसे कुंभकार की शाला को जल से सींचने पर एक जीवनिकाय के आरंभ होने पर षड्जीवनिकाय का आरंभ होता है, उसी तरह यहां पर भी एक जीवनकाय की विराधना में षटुकाय के जीवों की विराधना भी अवश्य होती है । कहा भी है
પ્રાણાતિપાતાર્દિક ૧૮ અઢાર પ્રકારના પાપસ્થાનામાંથી જે કોઈ એક પણ પાપસ્થાનના કરનાર હોય છે તે અન્ય પાપસ્થાનોના કરનાર હોય છે. આ વિષયને सूत्रार प्रगट उरे छे -- " सिया तत्थ " इत्यादि
જે પુરૂષ કદાચિત્ પ્રમાદને વશ બની પ્રાણાતિપાતાઢિક પાપોમાંથી કઈ એક પાપકને કરે છે છકાય જીવોની વિરાધનામાંથી કોઈ એક કાયના જીવોની વિરાધના કરે છે, તેને સમસ્ત પાપકર્માને અને છ કાય જીવોની વિરાધનાનો કર્તા માનવામા આવે છે. જેવી રીતે કુ ભારના ઘરને જલથી સીંચવાથી એક જીવ નિકાયને! આરંભ થવાથી પવિનકાયના આરભ થાય છે. તેવી રીતે આ ઠેકાણે પશુ એક જીવ નિકાયની વિરાધનામાં ષટ્કાય જીવોની વિરાધના પણ અવશ્ય धाय छे. उयछे
