________________
आचारागसूत्रे __ यद्वा त्रिपल्योपमपरिमितमप्यायुरल्पमेव, यतोऽन्तर्मुहूर्त विहाय शेषसर्वस्याप्यायुषोऽपवर्तनशीलत्वात्, प्रतिक्षणमायुपः क्षीयमाणत्वाच्च । अपवर्तनं नाम दीर्घस्थितिकालिककर्मपरमाणूनपगमय्य तेषां इस्वस्थितिकालिकतासम्पादनम् । आयुश्च सोपक्रम-निरुपक्रमभेदेन द्विविधम् , उक्तञ्च भगवता भगवत्याम्
___“जीवाणभंते ! किं सोवकमाउया निरुवकमाउया ? गोयमा ! जीवा सोवकमाउयावि णिरुवकमाउयावि" इति ( भगवती. श. २० उ. १०) ।
छाया-जीवाः खलु भदन्त ! किं सोपक्रमायुष्का निरुपक्रमायुष्काः? गौतम! जीवाः सोपक्रमायुष्का अपि निरुपक्रमायुष्का अपि ॥ इति ॥ एक क्षण तक की सफलता मानी गई है। उसी प्रकार अन्तर्मुहर्तसे लगा कर देशोनपूर्वकोटि-देश ऊन एक करोड पूर्व-परिमित आयु प्राप्त होने पर भी उसमें संयम कालका अभाव होने से वह भी अल्प ही है। ___ अथवा-अन्तर्मुहूर्त्तकाल परिमित आयुको छोड कर शेष समस्त आय अपवर्तनशील होने से और क्षण २ में आयुका क्षय होने से त्रिपल्योपम परिमित-तीन पल्योपम का-आयु भी अल्प ही है।
दीर्घकालिक आयुकर्म के परमाणुओं को खींच कर थोडी स्थितिवाले आयुकर्म के परमाणुओं में स्थापित करने का नाम अपवर्तन है।
सोपक्रम और निरुपक्रम के भेद से आयु दो प्रकार का है । भगवती सूत्र में भगवानने यही बात कही है
“जीवाणं भंते ! किं सोवकमाउया निरुवकमाउया?, गोयमा! जीवा सोवकमाउया विणिरुवकमाउया वि" इति। (भ.श. २० उ.१०) કાળની એક ક્ષણ સુધીની સફળતા મનાય છે, તે પ્રકાર અન્તર્મહત્તથી લગાવી દેશનપૂર્વ કેટિ–દેશ ઉન એક કોડ પૂર્વ-પરિમિત આયુ પ્રાપ્ત થવાથી પણ તેમાં ચમકાળને અભાવ હોવાથી તે પણ અ૫જ છે, અથવા અન્તમૂહર્તાકાળપરિ મિત આયુને છોડીને શેષ સમસ્ત આયુ અપવર્તનશીલ હોવાથી અને ક્ષણક્ષણમાં આયુને ક્ષય હોવાથી વિદ્યોત્તમપરિમિત ત્રણ પલ્યોપમ આયુ પણ અલ્પજ છે
દીર્ઘકાલિક આયુકમના પરમાણુઓને ખેંચીને થોડી સ્થિતિવાળા આયુકર્મના પરમાગુઓમાં સ્થાપિત કરવાનું નામ શgવર્જન છે
સોપકમ અને નિરૂપકમના ભેદથી આયુ બે પ્રકારની છે ભગવતી સૂત્રમાં ભગવાને આ વાત કહી છે– . "जीवा णं भंते ! कि सोवकमाउया निरुवकमाउया ?, गोयमा। जीवा सोचकमाउया वि णिरुवकमाउया वि"
इति ( भ. श २० उ. १०).
