________________
आचारचिन्तामणि -टीका अध्य० १ उ. ७ सू. १ उपक्रमः
sb
रिंगर
जाइ, से बहिया जाण, जे वहिया जाणड़, से अज्झत्थं जाणः । एयं तुल्लमन्नेसि । इद संतिया दविया णावकखंति जीवितं ॥ मृ० १ ॥
छाया-
प्रभुः एजस्य जुगुप्सायाम् आतङ्कर्शी अहित-मिति ज्ञात्वा । यः अध्यात्मं जानाति, स बहिर्जानाति । यः वहिर्जानाति स अध्यात्मं जानाति । एतत् तुल्यमन्येषाम् । इह शान्तिगताः द्रविकाः नावकाक्षन्ति जीवितुम् ॥ सू० १ ॥
टीका
यः आतङ्कः = कृच्छ्रजीवनं, दुःखं, तच्च शारीरमानसभेदाद् द्विविधम्, तत्र कण्टकशास्त्रादिजनित शारीरम्, प्रियवियोगामियसंयोगाभिलपिताला मदारिद्रयादिकृतं मानसम् । एतद् द्विविधदुःखरूपमातङ्कं पश्यति तच्छीलश्वेत्यातङ्कदर्शी, यद्वापड्जोय काय समारम्भेग वायुकायसमारम्भेग वा यदुखं स आतङ्कः, तं
Spring?
को जानता है, जो बाह्य को जानता है वह अध्यात्म को जानता है । यह (सुख - दुःख) दूसरों का भी अपने समान है । उपशम को प्राप्त और राग-द्वेष से रहित संयमी पुरुष, पर की हिंसा करके अपने जीवन की इच्छा नहीं करते ॥ सू० १ ॥
टीकार्थ- कष्टमय जीवन या दुःख को आतंक कहते हैं। शारीरिक और मानसिक भेद से दुःख दो प्रकार का है। कंटक एवं शत्र आदि से होने वाला दुःख शारीरिक कहलाता है । प्रियवियोंग और अप्रिय संयोग, इस की अमाप्ति और दरिद्रता आदि से होने वाला दुःख मानसिक कहलाता है, इन दोनों प्रकार के दुःखरूप आतंक को देखने वाला आतंकदर्शी कहलाता है । अथवा षड्जीवनिकाय या वायुकाय के समारम्भ से होने वाला दुःख आतंक कहलाका है, और उसे देखने वाला अतंकदर्शी है । वह જે બહારને જાણે છે તે અધ્યાત્મને જાણે છે. આ (સુખદુઃખ) ખીજાઓને પણ આપણા સમાન છે.
ઉપશમને પ્રાપ્ત અને રાગ-દ્વેષથી રહિત સંયમી પુરૂષ પરની-મીજાની હિંસા કરીને પેાતાના જીવનની ઈચ્છા કરતા નથી. ।। સૂ॰ ૧ ||
ટીકા કષ્ટમય જીવન અથવા દુઃખને આતંક કહે છે. શારીરિક અને માનસિક ભેદથી દુઃખ એ પ્રકારનાં છે. કોટક અર્થાત્ શસ્ત્ર આદિથી થવાવાળાં દુઃખ શારીરિક કહેવાય છે. પ્રિર્યાવયેગ અને અપ્રિયસયેાગ, ઈષ્ટની અપ્રાપ્તિ અને રિદ્રતા આદિથી થનારા દુઃખે તે માનસિક કહેવાય છે. આ બન્ને પ્રકારનાં દુઃખરૂપ આતંકને જેવાવાળા આત કદર્શી કહેવાય છે. અથવા ષડૂજીવનકાય અથવા વાયુકાયના સમાર’ભથી
