Page Text
________________
आचारचिन्तामणि -टीका अध्य. १ उ. ६ मू. ४ शस्त्रमेदनिरूपणम्
६६१
द्विविधम्, तत्र स्वकाय - परकायो - भयकायभेदात् त्रिविधम् । तत्रस्वकायशत्रकायस्य कायः, यथा मृगादीनां व्याधकुक्कुरादयः, मनुष्यादीनां मनुष्यादयः । परकाशस्त्रम् - पापाणजलानिलगुडखङ्गतोमरछुरिकादयः । उभयकायशखम्-लगुडखङ्गादिधारिणो मनुष्यादयः । भावशस्त्रं तु सकार्य प्रति मनोवाक्कायानां दुष्प्रणिधानम् | सकायसमारम्भेण सः =सनशीलः कायः शरीरं यस्य स सकायस्तस्य समारम्भः = पीडाकरः सावध व्यापारस्तेन, इमं त्र सकार्य विहिंसन्ति ।
काहिंसायां खलु पड्जीवनिकायरूपं लोकं सर्वमेव विहिंसन्तीत्याह - ' सकायाम्' इत्यादि । कायशस्त्र = सजीवोपमर्दकं शस्त्रं पूर्वोक्तप्रकारं समारम्भमाणाः सकार्य प्रति प्रयुञ्जानाः अन्यान् = त्रसकायभिन्नान्
भेद हैं- स्वकाय, परकाय, और उभयकाय । त्रका का काय स्वकाय हैं, जैसे मृग आदि के लिए व्याय, कुत्ता आदि, मनुष्य के लिए मनुष्य आदि । परकायात्र जैसे पत्थर, जल, अग्नि, लकड़ी, तलवार, तोमर, शेरी आदि । उभयकायास्त्र जैसे लाठी, तलवार आदि कारण करने वाला मनुष्य आदि । सकाय के प्रति मन, वचन, और कायका अप्रशस्त व्यापार होना arara है। इन नाना प्रकार के शस्त्रों से सकाय का समारंभ करके लोग
काय को पीडा पहुँचाते है ।
काय को हिंसा में प्रवृत्ति करने वाले छह प्रकार के जीवनिकायरूप सम्पूर्ण लोक को हिंसा करते हैं, यह बात कहते हैं सकाय में, सकाय की हिंसा करने वाले aat का जो प्रयोग करते हैं वे त्रसकाय के अतिरिक्त अनेक प्रकार के पृथ्वीकाय आदि
પરકાચ અને ઉભયકાય, ત્રસકાયનું ત્રસકાય તે સ્વકાયશસ્ત્ર છે, જેમ મૃગ આદિને માટે વાઘ-કુતરા આદિ, મનુષ્યને માટે મનુષ્ય આદિ. પરકાયશસ્ત્ર, જેમકે પથ્થર, छल, शक्ति, सामुडी, तरवार, शाहु छरी आदि, लयायशस्त्र, प्रेम-साडी, તલવાર આદિ ધારશુ કરવાવાળા મનુષ્ય આદિ. ત્રસકાયના પ્રતિ મન, વચન અને કાયાને અપ્રશસ્ત વ્યાપાર થવા તે ભાવશસ્ત્ર છે. તે નાના પ્રકારનાં શસ્ત્રોથી ત્રસકાયને સમારણ કરીને લેાક ત્રસકાયને પીડા પહેાંચાડે છે.
ત્રસકાયની હિંસામાં પ્રવૃત્તિ કરવાવાળા છ પ્રકારના જીનિકાયરૂપ સમ્પૂર્ણ લેાકની હિંસા કરે છે. એ વાત કહે છે-ત્રસકાયમાં, ત્રસકાયની હિંસા કરવાવાળા શસ્રાન જે પ્રયાગ કરે છે, તે ત્રસકાયથી જૂદા અનેક પ્રકારના પૃથ્વીકાય આદિ પાંચ સ્થાવર
| SR No. | 009301 |
| Book Title | Acharanga Sutra Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1958 |
| Total Pages | 915 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_acharang |
| File Size | 25 MB |