________________
आवारचिन्तामणि- टीका अभ्य. १ उ. ५ मृ. १ वनस्पतिप्ररूपणा
"गोला य असंखिज्जा, हुंति निगोया असंख्या गोले । एक्केको य निगोओ अनंतजीवो मुणेयन्वो " ॥ १ ॥
1
छाया - गोलाच असंख्येयाः भवन्ति निगोदा असंख्येया गोले । her निगोद, अनन्त जीवो ज्ञातव्यः ॥ १ ॥ इति ।
६०७
artereditara daसकार्मणे द्वे द्वे शरीरे पृथक पृथक स्तः । तदेकैकं शरीरमनन्तज्ञानावरणीयादियाचदनन्तान्तरायकर्मणां वर्गणाभिः संयुक्तं वर्तते । सा चैकैका वर्गणानन्तमक्ष्मपरमाणुमयो भवतीति मृक्ष्मत्वं निगोदजीवानां सिद्धम् ।
ये च शरीरयाङ्गुला संख्येय भागशरीरादिभेदाः पृथिवीकायोद्देशेऽभिहितास्ते वनस्पतिकायानामपि बोध्याः, केवलमनित्थंस्थम् = अनियताकारं शरीरसंस्था"अंगुल के एक प्रदेश में असंख्यात गोले, एक गोले में असंख्यात निगोदशरीर और एक-एक निगोदशरीर में अनंत जोव जानने चाहिए" ॥१॥
निगोद में रहने वाले हरेक जीव के अलग-अलग तैजस और कार्मण शरीर होते हैं, और प्रत्येक शरीर अनन्त ज्ञानावरणीय आदि तथा अनन्त अन्तराय कर्मों को वर्गगाओं से संयुक्त है, वह एक वर्गगा अनन्तसूक्ष्मपरमाणुरूप होती है । इस कथन से निगोदिया जीवो की सूक्ष्मता सिद्ध होती है ।
पृथिवीकाय के उद्देश में तीन शरीर तथा अंगुल के असंख्यातवें भाग की अवगाहना आदि का कथन किया है, वह वनस्पतिकाय के लिए भी समझना चाहिए । यहाँ विशेष बात यह है कि वनस्पति जीवों के शरीर का आकार अनियत होता है ।
“ગુલના એક આકાશપ્રદેશમાં અસંખ્યાત ગાળા, એક ગાળામાં અસંખ્યાત નિગેાદ-શરીર અને એક-એક નિગેાદ શરીરમાં અનન્તજીવ જાણવા જોઈ એ.” ૧૫
નિગેાદમાં રહેવા વાળા દરેક જીવને અલગ-અલગ તૈજસ અને કાણુ શરીર હાય છે, અને પ્રત્યેક શરીર અનન્ત જ્ઞાનાવરણીય આદિ તથા અનન્ત અન્તરાય કર્મોની વણાએથી સંયુક્ત છે. તે એક વણ્ણા અનન્તસૂમપરમાણુરૂપ હોય છે. આ વચનથી નિગેદના જીવાની સૂક્ષ્મતા સિદ્ધ થાય છે.
પૃથ્વીકાયના ઉદ્દેશમાં ત્રણુ શરીર તથા ગુલના અસંખ્યાતમા ભાગની અવગાહતા આદિનું નિરૂપણ કર્યું" છે. તે વનસ્પતિકાય માટે પણ સમજી લેવું ોઇએ. વિશેષ વાત એ છે કેઃવનસ્પતિના જીવેાના આકાર અનિયત (નિયમનગરને) હોય છે.
