________________
आचारासूत्र "जह अयगोलो धंतो, जाओ तत्ततयणिजसंकासो ।
सव्यो अगणिपरिणओ, निगोअनीवे तदा जाण" ॥ १ ॥ इति । छाया~यथाऽयोगोलो ध्मातो, जातस्तप्तवपनीयसंकाशः ।
सर्वोऽग्निपरिणतो, निगोनीयान् तथा जानीहि ॥ १ ॥ यथा-अयोगोलोऽग्निना ध्मातः तप्तसुवर्णसदृशः साशतोऽग्निपरिणतोऽग्निरूप एव भवति हे शिष्य ! तथैव निगोदजीवान् जानीहि । निगोदजीवानां परिमाणस्वरूपमेव विज्ञेयम्-~
अयं लोकश्चतुर्दशरज्जुपरिमितोऽस्ति । एको रज्जुरसख्यातयोजनात्मकः, योजन संख्यातागुलपरिमितम् , एकमशलमसंख्याताकाशमदेशात्मकं भवति । तस्याशजस्यैकैकाकाशमदेशे निगोदानामसंख्यावा गोलकाः, एकैस्मिन् गोलके निगोदानामसंख्यातानि शरीराणि, एकैकस्मिश्च शरीरेऽनन्ता जीवा निवसन्ति । उक्तश्च
"जैसे अग्नि में तपाया हुआ लोहे का गोला तपे सोने के समान पूर्णतया अग्निरूप ही हो जाता है; हे शिष्य । उसी प्रकार निगोद के जीव समझो" । निगोद जीवों का परिमाण इस प्रकार समझना चाहिए-~
लोकाकाश चौदह राजू का है । एक राजू में असंख्यात योजन होते हैं और संख्यात अंगुल का एक योजन होता है । आकाश के असंख्यात प्रदेश-परिमित एक अंगुल होता है । इस अंगुल के एक-एक आकाश प्रदेश में निगोद जीवों के असंख्यात गोले होते हैं। एक-एक गोलक में असंख्यात शरीर होते हैं और एक-एक शरीर में अनन्त जीवों का नियास है । कहा भी है
જેમ અનિમાં તપાવેલ લોઢાને ગોળ તપેલા સોના-પ્રમાણે પૂર્ણપણે અગ્નિરૂપ જ થઈ જાય છે, હે શિષ્ય ! એ પ્રમાણે નિગદના જીવ સમજે.” નિગદના જીનું પરિમાણુ-એ પ્રમાણે સમજવું જોઈએ–
લકાકાશ ચૌદ રાજુને છે. એક રાજૂમાં અસંખ્યાત જન થાય છે, અને સંધ્યાત અંગુલને એક જન થાય છે. આકાશના અસંખ્યાતપ્રદેશ–પરિમિત એક અછાલ હોય છે. એ અંગુલના એક-એક આકાશપ્રદેશમાં નિગોદ જીવન અસંખ્ય ગોળા હોય છે. એક–એક ગેલકમાં અસંખ્યાત શરીર હોય છે અને એક-એક શરીરમાં અનન્ત છને નિવાસ છે. કહ્યું પણ છે–
