________________
६०२
आचाराने यादरा वनस्पतयः संक्षेपतः पदिवधा:-अग्रवीज-मृलबीज-पर्वबीज-स्कन्धचीन-चीजरुह-संमृच्छिमभेदात् । अग्रे वीज येषां ते-अग्रवीनाः कोरण्टकमभृतयः । मूलमेव वीजं येषां ते मूलवीजाः कदल्यादयः । पर्वणि ग्रन्यो सन्धिभागे पर्व वा वीजं येषां ते पर्ववीजाः इक्षु-वंश-वेत्रप्रभृतयः। स्कन्धः स्थुडं, स एव वीज येषां ते स्कन्धयीजा: अरणि-शल्लकी-स्नुहीमभृतयः । वीजाद् रोहन्ति प्रादुर्भवन्तीति वीजरुहाः शालि-गोधूम-जब-मका-बर्जरीप्रभृतयः। संमूर्च्छन्ति बीजं विनाऽपि दग्धभूमावपि समुद्भवन्तीति संमूञ्छिमाः पृथिवीजलसंयोगमात्रजनितास्तुणविशेषाः ।
वादर वनस्पति संक्षेप में छह प्रकार की हैं-(१) अप्रबीज (२) मूलबीज (३) पर्वबीज (४) स्कन्धबीज (५) बीजरुह और (६) संमि । जिन वनस्पतियोंका बीज आगे रहता है ऐसी कोरण्टक आदि वनस्पतिया अग्रवीज कहलाती हैं । पर्व (पोर-संधिभाग) में जिनका बीज हो, या पर्व ही जिनका बीज हो उन्हें पर्वबीज कहते हैं, जैसे-ईख, घाँस, बेत आदि। स्कंध जिनका बीज हो ऐसी अरणि, शल्लकी, स्नुही (थुहर) वगैरह स्कन्धबीज कहलाती हैं । शाली, गेहूँ, जौ, मक्की, बाजरी वगैरह बीज से उगने वाली वनस्पति को बीजरुह कहते हैं । बीज के विना भी, जली . हुई जमीन आदि में भी पृथ्वी और जल के संयोगमात्र से उत्पन्न होने वाली वनस्पति संमूछिम कहलाती है।
બાદર વનસ્પતિ સંક્ષેપમાં છ પ્રકારની છે– (૧) અઝબીજ, (ર) મૂળબીજ, (3) पी४, (४) २४ी , (५) पी०४२७, (6) संभूभि. 2 वनस्पस्तिमान બીજ આગળ રહે છે એવી કરંટ આદિ વનસ્પતિઓ અબીજ કહેવાય છે. મૂળ એજ જેનું બીજ હેય એવી કદળી આદિ વનસ્પતિઓ મૂળબીજ છે-પર-સંધિભાગ)માં જેનું બીજ હોય તેને પર્વબીજ કહે છે, જેમકે -શેલડી, વાંસ, નેતર આદિ. સ્ક ધ જેનું બીજ હોય તે અરણી શલ્ય, નુહી (ર) વગેરે સ્કંધબીજ કહેવાય છે. શાલી, ઘઉંજવ, મકાઈ, બાજરી વગેરે બીજથી ઉગવા વાળી વનસ્પતિને બીજરૂહ કહે છે. બીજ વિના પણ બળી ગએલી જમીન આદિમાં પણ પૃથ્વી અને જલના સંગમાત્રથી ઉત્પન્ન થવા વાળી વનસ્પતિ તે સંમૃમિ કહેવાય છે.
