________________
आचार चिन्तामणि -टीका अध्य. १ उ. ५ सूं. १ : वनस्पतिकाय सचित्तता ५८७ तथा - वृक्षाः अव्यक्तोपयोग मुखादिमन्तः, अव्यक्तचेतनावत्वात् सुप्तमूच्छितपुरुपवत् । अत्र वनस्पतीनां दृश्यत्वहेतुना जीवशरीरत्वं सिद्ध्यति, ततथ सचित्तत्वम् । अपरञ्चक्षाः सचेतनाः, सर्वत्वगपहरणे मरणात्, अजवत् । वनस्पतिकायस्य सचेतनत्वमग्रेऽपि साधयिष्यते ' से बेमि- इमपि जाइधम्मयं एपि जाइधम्मयं ' इत्यत्र ।
यद्वा -- अव्यक्तोपयोगादीनि कपायपर्यन्तानि जीवलक्षणानि पृथिवी
उपयोग (चेतना) और सुख आदि से युक्त है, क्यों कि उन में अव्यक्त चेतना हैं, जो अव्यक्त चेतनावाला होता है वह अव्यक्त चेतनावाला और सुख आदि चाला होता है, जैसे सुप्त या मूर्च्छित पुरुष ।
इस प्रकार 'दृश्यत्व' हेतु से सिद्ध होता है कि--वनस्पति, नीव का शरीर है और जीव का शरीर होने के कारण सचित्त भी है। इसके अतिरिक्त और भी प्रमाण है । जैसे वृक्ष चेतनावान् है क्योंकि उनकी सारी त्वचा (छाल) हटाने पर उनकी मृत्यु हो जाती है, सारी त्वचा हटाने पर जिस को मृत्यु हो जाती है वह सचेतन ही होता है, जैसे बकरा । वनस्पतिकाय को सचेतनता आगे भी - से वेमि- इमपि जाहधम्मयं एयपि जाइधम्मयं ' इस सूत्र की व्याख्या करते हुए सिद्ध की जायगी ।
अथवा - अभ्युक्त उपयोग से लेकर कपायपर्यन्त जीव के जो लक्षण पृथ्वी
(ચેતના) અને સુખ આદિથી યુક્ત છે, કેમકે તેમાં અવ્યકત ચેતના છે, જે વ્યકત ચેતનાવાળા હોય છે તે અવ્યકત ચેતનાવાળા અને સુખ આદિવાળા હેાય છે. જેમ સુતેલા અથવા સૂચ્છિત પુરૂષ, આ પ્રકારે ‘દૃશ્યત્વ હેતુથી સિદ્ધ થાય છે કે-વનસ્પતિ જીવનું શરીર છે અને જીવનું શરીર હાવાના કારણે સચિત્ત પણ છે. એની સાથે બીજું પણ પ્રમાણ છે. જેમકે વૃક્ષ ચેતનાવાન છે કેમકે તેની તમામ ચામડી-છાલ કાઢી નાંખવાથી તેનું મૃત્યુ થઈ જાય છે; તમામ છાલ કાઢી નાંખવાથી જેનું મૃત્યુ થઈ જાય છે તે ચેતન
हाय छे. नेवी रीते जरा वनस्पतिायनी येततता भागण पथु-' से बेमि - इमपि जाइम्मयं एपि जाइधम्मयं मा सूत्रनी व्याभ्या उश्ती चमते सिद्ध ४रवामां आवशे.
અથવા અવ્યકત ઉપયેગથી લઇને કષાય સુધી જીવના જે લક્ષણુ પૃથ્વીકાયનાં
