________________
४२४
आचारात्सूत्रे
टीका
"
माणाः = प्राणाः सन्ति येषामित्यर्थऽचत्ययः प्राणिन इत्यर्थः । पृथक्= भिन्नभिन्नता थिताः स्वस्वशरीराधिष्ठिताः सन्ति । यद्वा - श्रिताः पृथिव्याश्रिताः= अड्गुला संख्यातभागममाणस्वशरीरावगाहिनः पृथिव्यामवस्थिताः पृथिवीकायिकाः, माणा:= जीवाः, पृथक् पृथग्भावेन सन्ति इति पश्य । इदमुक्तं भवति - पृथिव्या एकदेवतारूपत्वं मन्यमाना भ्रान्ताः, वस्तुतस्तु प्रत्येकशरीररूपाणामसंख्यातपृथिवीकायिकजीवानां समुदायः पृथिवी । एवं च पृथिवी सचित्ताऽनेकजीवाधिष्ठिता चेति ।
अथ द्वारप्रदर्शनेन वस्तुस्वरूपं सम्यग् निर्णीयते तस्माद् द्वारणि
टीकार्थ- - प्राण का अर्थ है प्राणी । प्राणी पृथक्-पृथक् आश्रित हैं अर्थात् अलग-अलग प्राणी अपने-अपने शरीर में रहते हैं । अथवा 'श्रित' का अर्थ है- पृथ्वी में आश्रित । अंगुल के असंख्यातवें भाग अवगाहना वाले जीव पृथ्वी- आश्रित हैं, ऐसे पृथ्वीकाय के जीव पृथक् पृथक् हैं । यह देखो । तात्पर्य यह है कि पृथ्वी को एक ही देवता मानने वाले लोग भ्रम में हैं। वास्तव में पृथ्वी प्रत्येक शरीर वाले असंख्यात पृथ्वीकायिक जीवों का पिंड है। इसी प्रकार पृथ्वी सचित्त है और अनेक जीवों से अधिष्ठित है ।
द्वारों के प्रदर्शन से वस्तु का स्वरूप स्पष्ट हो जाता है, अतः यहाँ द्वार
टीअर्थ --आनो अर्थ आशी छे. आणी पृथडू-पृथ याश्रित छे, अर्थात् अलग-अलग प्राय पोत-योताना शरीरमां रहे छे. अथवा 'नित 'तो अर्थ छे. પૃથ્વીમાં આશ્રિત · ઓગલના અસંખ્યાતમાં ભાગની અવગાહનાવાળા એ જીવ પૃથ્વી-આાશ્રિત છે. એના પૃથ્વીકાયના જીવ જૂદા જૂદા છે તે જુએ.
તાત્પર્ય એ છે કેઃ પૃથ્વીને એકજ દેવતા માનવાવાળા લેક ભ્રમમાં છે. વાસ્ત વિક રીતે તે પૃથ્વી પ્રત્યેક શરીરવાળા અસંખ્યાત પૃથ્વીયિક જીવના પિંડ છે. આ પ્રમાણે પૃથ્વી સચિત્ત છે, અને અનેક જીવાથી અધિતિ છે.
દ્વારાના પ્રદશનથી વસ્તુનું સ્વરૂપ સ્પષ્ટ થઈ જાય છે; એટલે અહિં દ્વાર ખતા
