________________
आचारचिन्तामणि-टीका अध्य.१ ३.२ . २ पृथ्वीकायसमारम्भः ४२३ मातुराणां हृदयं मनागपि न द्रवति, प्रत्युत मृगान् क्षुधितव्याघ्र इव ते पृथिव्यादिप्राणिगणं प्रणिनन्ति, इति संसूचयति ॥ सू. १॥
तत्र पदजीवनिकायरूपे लोके प्राथम्याद पृथिवीकायस्याधिकारमाह-संति पाणा' इत्यादि।
संति पाणा पुढो सिया लज्जमाणा पुढो पास । अणगारामो-त्ति एगे पत्रयमाणा जमिणं विस्वस्वेहि सत्येहिं पुढविकम्मसमारंभेणं पुढविसत्यं समारंभमाणा अण्णे अणेगरूव पाणे विहिंसइ ।। सू. २ ॥
छाया--- सन्ति प्राणाः पृथक् श्रिताः लज्जमानाः पृथक् पश्य । अनगाराः स्म इति एके प्रवदमानाः, यदिदं विरूपरूपैः शस्त्रैः पृथिवीकर्मसमारम्भेण पृथिवी शस्त्र समारम्भमाणा अन्यान् अनेकरूपान् माणान् विहिंसन्ति ।।२॥ मन में दया नहीं आती, प्रत्युत भूखा वाघ जैसे मृगों को मारता है उसी प्रकार विषयलोटप लोग उन जीवों की हिंसा करते हैं ।। सू. १॥
पड्जीवनिकायरूप लोक में पृथ्वीकाय पहला है, अतः पृथ्वीकाय का अधिकार कहते हैं:-'संति पाणा' इत्यादि ।
मूलार्थ-पृथ्वी में अलग-अलग प्राणी हैं । पृथ्वीकाय के आरंभ की निवृत्ति करने वालों (मुनियों ) को पृथक् समझो । 'हम अनगार हैं ' इस प्रकार कहनेवाले द्रव्यलिंगी नाना प्रकार के पृथ्वीशस्त्रों से पृथ्वीकर्म का समारम्भ करके पृथ्वीशस्त्र का समारम्भ करते हुए अनेक प्रकार के अन्य प्राणियों की भी हिंसा करते हैं । स. २॥ તેના મનમાં દયા આવતી નથી, પરંતુ ભૂખે વાઘ જેમ મૃગોને મારે છે, તે પ્રમાણે વિષય-લાલુપ લોક તે જીવોની હિંસા કરે છે. (૧)
પજીવનિકાયરૂપ લેકમાં પૃથ્વીકાય પ્રથમ છે, તે કારણથી પૃથ્વીકાયને मधि४२ ४ छ:-'संति पाणा' त्याहि.
મૂલાથ–પૃથ્વીમાં અલગ-અલગ પ્રાણી છે. પૃથ્વીકાયના આરંભની નિવૃત્તિ કરવાવાળા (મુનિયે)ને જૂદા જાણે. પરંતુ અમે અનગાર–સાધુ મુનિ છીએ. આ પ્રકારનું કહેવાવાળા દ્રવ્યલિંગી વેષ ધારણ કરનારા) નાના--પ્રકારના શથી પૃથ્વી કર્મને સમારંભ કરીને પૃથ્વીશ અને આરંભ કરતા થકા અનેક પ્રકારના અન્ય પ્રાણીઓની પણ હિંસા કરે છે. (૨)
