________________
PM
आचारचिन्तामणि-टीका अध्य.१ उ.१ २.५ क्रियावादिम० ३९३
इयं च प्राणातिपातक्रिया पइजीवनिकायविषये भवति । यथा-रज्जादौ सर्पादियुद्धया मारणाध्यवसायोऽपि जीवविषयक एव । तत्र हि-सोऽय'मितिबुद्धया मारणाध्यवसायो जायते, तस्माद रज्जु प्रति सर्पवधभावयुक्तः सविधजन्यया प्राणातिपातक्रियया स्पृप्टो भवति । अनीवविपयको मारणाध्यवसायस्तु नैव संभवति, यथा रज्जु रज्जुत्वेन विज्ञाय न कश्चिद्रज्जुविपये मारणायवसायं फरोति तस्मात् पटसु जीवनिकायेप्वेव प्राणातिपातक्रिया प्रवर्तते, न लजीवविपय इति । उक्तन्च
"कम्हि णं भंते ! जीवाणं पाणाइवाएणं किरिया कज्जइ ।। गोयमा छसु ‘जीवणिकाएमु" इति
यह प्राणातिपात क्रिया पडूनीवनिकाय के विषय में होती है। रस्सी आदि में सांप आदि की भावना से मारने का अध्यवसाय होना भी जीवविषयक ही अध्यवसाय है। वहाँ 'यह सर्प है ' इस प्रकार की भावना से मारने का अध्यवसाय होता है, अत एव वहाँ रस्सी में सर्प के वधके भाव से युक्त पुरुष सर्पवधजन्य प्राणातिपात किया से स्पृष्ट होता है। अजीवविषयक मारने का अध्यवसाय तो हो ही नहीं सकता है-रस्सी को रस्सी समझ कर कोई रस्सी में मारने की भावना नहीं करता, अतः पडूजीवनिकायों में ही प्राणातिपातिकी क्रिया .प्रवृत्त होती है, अजीव में नहीं। कहा भी है----
" भगवन् ! किन में जीवों को प्राणातिपातिकी क्रिया होती है ? गौतम ! छह जीवनिकायों में"।
આ પ્રાણાતિપાત ક્રિયા વિરૂછવનિકાયના વિષયમાં થાય છે. દેરડાં આદિમાં સર્ષઆદિની ભાવનાથી મારવાને અધ્યવસાય ચે તે પણ જીવવિષયક અધ્યવસાય છે. ત્યાં “આ સર્ષ છે આ પ્રકારની ભાવનાથી મારવાને અધ્યવસાય થાય છે. એટલા કારણથી ત્યાં રસી–દોરડાંમાં-સપના વધની ભાવનાયુક્ત પુરૂષ સર્પવષજન્ય પ્રાણાતિપાત ક્રિયાને સ્પર્શે છે. અજીવવિષયક મારવાના અધ્યવસાય તે થઈ શકતા નથી–રસીને રસી દિરડી) સમજીને કોઈ રસીદરડામાં મારવાની ભાવના કરતા નથી, તે માટે જીવનીકાચમાં જ પ્રાણાતિપાતની ક્રિયા પ્રવૃત્ત હોય છે. અછવામાં નહિ કહ્યું પણ છે–
ભગવન્! શેમાં જીને પ્રાણાતિપતિકી ક્રિયા થાય છે ? ગૌતમ! .७ नियम." .
प्र. मा.-५०
