________________
आचारचिन्तामणि-टीका अध्य.१ उ.१ सू.५ लोकवादिम० कल्पस्य समानदेशे ऐशानः कल्पः । शानस्योपरि सनत्कुमारः कल्पः । सनत्कुमारस्योपरि माहेन्द्रः कल्पः । एवमुपर्युपरि सर्वे कल्पाः सन्ति ।
तत्रज्योतिष्कलोकायम संख्यातयोजनकोटिकोटिपुमार्गमारुह्य रूपलक्षितदक्षिणभागे गगनप्रदेशे सौधर्मकल्पस्तथैशानकल्पश्चाऽस्ति । सौधर्मकल्पः पूर्व पश्चिमदीर्घः, उत्तरदक्षिणविस्तीर्णोऽर्धचन्द्राकारः सूर्यवद्धास्वरः, आयामविष्कम्भाभ्यांपरिक्षेपतथाऽसंख्येययोजनकोटिकोटयः, सर्वरत्नमयः लोकान्तविस्तारोऽस्ति । तत्र मध्यभागे सर्वरत्नमयाशोक-सप्तपर्ण-चम्पका-ऽऽम्र-सौधर्मावतंसकमुशोभितः शक्रावासः । तत्र सुधर्मा नाम शकस्य देवेन्द्रस्य सभा तस्मिन् कल्पेऽस्तीति सौधर्मः कल्पः।
के ऊपर सनकुमार कल्प है । सनत्कुमार के ऊपर माहेन्द्र कल्प है । इसीप्रकार ऊपर-ऊपर समी कल्प समझने चाहिए। - ज्योतिष्क मण्डल से ऊपर असंख्यात कोडाकोडी योजन ऊपर जाकर मेरु से उपलक्षित दक्षिण भाग में आकाश-प्रदेश में सौधर्मकल्प और ऐशान कल्प हैं । सौधर्मकल्प पूर्व पश्चिम में लम्या, उत्तर-दक्षिण में विस्तीर्ण और अर्धचन्द्र के आकार का है । सूर्य के समान चमकदार, लम्बाई, चौडाई और परिधि से असंख्यात कोडाकोडी योजन, सर्वरत्नमय और लोक के अन्ततक विस्तृत है । उसके मध्य भाग में सर्वरत्नमय अशोक, सप्तवर्ण, चम्पक, आम्र, एवं सौधर्मावतंसक से शोभित शक्र का आवास है । शक देवेन्द्र को सुधर्मानामक सभा जिस कल्प में हो, वह सौधर्मकल्प कहलाता है ।
એશાનના ઉપર સનસ્કુમાર કલ્પ છે, સનકુમારના ઉપર મહેન્દ્ર કલ્પ છે. એ પ્રમાણે ઉપર ઉપર તમામ ક૫ સમજવા જોઈએ. * તિષ્કમંડળની ઉપર, અસંખ્યાત કેડા-કેડી જન ઉપર જઈને મેથી ઉપલક્ષિત દક્ષિણ ભાગમાં આકાશ-પ્રદેશમાં સૌધર્મકલ્પ અને અશાન કલ્પ છે. સૌધમકલ્પ પૂર્વ પશ્ચિમમાં લાંબે, ઉત્તર-દક્ષિણમાં વિસ્તીર્ણ અને અર્ધચન્દ્રકારે છે. સૂર્યના સમાન ચમકદાર લંબાઈ ચૌડાઈ અને પરિધિથી અસંખ્યાત કડાકોડ જન, સર્વરત્નમય છે, અને લેકના અંત સુધી વિસ્તૃત છે. તેના મધ્ય ભાગમાં સર્વ રત્નમય અશોક; સપ્તપર્ણ, ચમ્પક, આમ, એવું સૌધર્માવલંસથી શોભિત ઇદને આવાસ છે. શર્ક દેવેન્દ્રની સુધમાં નામની સભા જે કપમાં હોય, તે સૌધર્મકલ્પ કહેવાય છે. “
