________________
સમ્યક્ તપ અને તેના પ્રકારઃ
તપના બે પ્રકાર છેઃ બાહ્ય તપ અને આત્યંતર તપ.
બાહ્ય તપના ૬ પ્રકાર છે અને આત્યંતર તપના પણ છ પ્રકાર છે.
બાહ્ય તપઃ ૧) અનશન ૨) ઉણોદરી ૩) વૃત્તિ સંક્ષેપ ૪) રસ પરિત્યાગ ૫) કાયાક્લેશ ૬) પ્રતિસંલીનતા
આત્યંતર તપઃ ૧) પ્રાયશ્ચિત ૨) વિનય ૩) વૈયાવૃત્ય ૪) સ્વાધ્યાય ૫) ધ્યાન ૬) વ્યુત્સર્ગ
જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર, તપની ઉપયોગિતાઃ આત્મા જ્ઞાનથી જીવાદિ તત્ત્વોને જાણે છે. દર્શનથી તેના પર શ્રદ્ધા કરે છે. ચારિત્રથી આશ્રવ નિરોધ કરીને સંવર કરે છે. અને તપથી પૂર્વકૃત કર્મોનો ક્ષય કરી શુદ્ધ થાય છે.
સંયમ અને તપથી પૂર્વકૃત કર્મોની ક્ષય કરીને સર્વ દુઃખોનો ક્ષય કરવા મહર્ષિઓ જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્રમાં પરાક્રમ કરે છે, તેના ફળ સ્વરૂપે સિદ્ધગતિ પ્રાપ્ત થાય છે.
૧૨૨
(અઠ્ઠાવીસમું અધ્યયન સંપૂર્ણ)
