________________
સમ્યફ ચારિત્રઃ ચારિત્રના પાંચ પ્રકાર છે.
૧) સામાયિક ચારિત્રઃ સમ્યક્ દર્શનની પ્રાપ્તિથી જીવનું અનંત સંસાર પરિભ્રમણ સીમિત થઇ જાય છે. સીમિત થયેલા સંસાર પરિભ્રમણનો નાશ કરવા. માટે સાધકને સમ્યફ ચારિત્રનો પુરુષાર્થ કરવો પડે છે.
રાગદ્વેષ રહિત થઇ સર્વ સાવદ્ય પ્રવૃત્તિઓનો ત્યાગ કરવો તેને સામાયિક ચારિત્ર કહે છે. તેના બે પ્રકાર છે – ૧) ઇત્વરિક-અલ્પકાલિનઃ તેની સ્થિતિ જઘન્ય સાત દિવસ, મધ્યમ ચાર માસ અને ઉત્કૃષ્ટ છ માસની હોય છે, ૨) યાવત્કથિત - જીવન પર્યંતનું.
૨) છેદોપસ્થાપનીય ચારિત્રઃ જે ચારિત્રમાં પૂર્વ પર્યાયનો છેદ કરીને મહાવ્રતનું આરોપણ કરાય છે, તેને છેદોપસ્થાપનીય ચારિત્ર કહે છે. તેના બે ભેદ છે – ૧) નિરતિચારઃ નવદીક્ષિત સાધુને વડી દીક્ષા અપાય છે, તે નિરતિચાર છેદોપસ્થાપનીય ચારિત્ર છે.
૨)સાતિચારઃ કોઇ સાધુ મહાવ્રતનો ભંગ કરે, અન્ય મોટા દોષોનું સેવન કરે; ત્યારે તે સાધુને પ્રાયશ્ચિત રૂપે પૂર્વની દીક્ષા પર્યાયનો છેદ કરીને પુનઃ મહાવ્રતારોપણ કરવામાં આવે છે; તેને સાતિચાર છેદોપસ્થાપનીય ચારિત્ર કહે
૩) પરિહાર વિશુદ્ધ ચારિત્રઃ ગચ્છ સમૂહથી નિવૃત્તિ લઇને વિશિષ્ટ પ્રકારના તપની આરાધના રૂપ ચારિત્રને પરિવાર વિશુદ્ધ ચારિત્ર કહે છે.
૪) સુક્ષ્મ સંપરાય ચારિત્રઃ સામાયિક અથવા છેદોપસ્થાપનીય ચારિત્રની સાધના કરતાં કરતાં જયારે ક્રોધાદિ ત્રણ કષાય ઉપશાંત કે ક્ષીણ થઇ જાય છે અને કેવળ લોભ કષાય સુક્ષ્મ રૂપે બાકી રહે છે તે અવસ્થાને સુક્ષ્મ સંપરા ચારિત્રા કહે છે.
૫) યથાખ્યાત ચારિત્રઃ ચારે કષાયો સર્વથા ઉપશાંત અથવા ક્ષીણ થઇ જાય, તેને યથાખ્યાત ચારિત્ર કહે છે. આ ચારિત્ર ૧૧ થી ૧૪ ગુણસ્થાન વાળાને હોય છે.
૧૨૧
