________________
જૈન તત્વજ્ઞાન સરળ ભાષામાં આત્મા ખૂબ ધનવાન હોય પણ અતિ કંજૂસ હોય તો શા કામનો ?
સ્ત્રી ખૂબ રૂપાળી હોય પરંતુ કુલટા હોય તો શા કામની ? સાધુ ખૂબ વિદ્વાન હોય, પરંતુ ક્રોધી હોય તો શા કામનો ? ગુણવાન બનવા માટે બંધ નહિ; અનુબંધ ની જ ચિંતા કરવી પડે.
તગડા પાપના અનુબંધોને નબળા પાડવા પડે અને નબળા પુણ્યાનુબંધોને સબળા બનાવવા પડે.
જ્ઞાનીઓ કહે છે કે માનવજીવન જો સફળ કરવું હોય તો એક કામ તો ખાસ કરી લેવું જોઈએ કે પુણ્યના નબળા અનુબંધોને તગડા કરી દેવા અને પાપના તગડા અનુબંધોને સાવ નબળા પાડી દેવા.
જ્યાં – ધર્મ કરતાં કે અધર્મ સેવતાં – ચિત્ત ખૂબ ભળે છે. ત્યાં અનુબંધ તગડો થાય છે. જ્યાં ચિત્ત ભળતું નથી; વેઠ ઉતારે છે ત્યાં અનુબંધ નબળો પડે છે.
કમનસીબે આત્માએ પાપમાં ચિત્તને એકરસ કર્યું; તેથી પાપનો અનુબંધ કાયમ તગડો – વધુ ને વધુ તગડો – બનતો રહ્યો અને ધર્મમાં વેઠ ઉતારી એટલે પુણ્યનો અનુબંધ સદા નબળો જ રહ્યો.
હવે જો પાપના અનુબંધોને નબળા પાડવા હોય તો તેનો ઉપાય છે. અરિહંત પરમાત્માનું ભાવભર્યું શરણ લેવાપૂર્વક પોતાનાં દુષ્કતોની ભારે પશ્ચાત્તાપ સાથે – તિરસ્કાર સાથે – નિંદા કરવી.
જો પુણ્યના અનુબંધોને તગડા બનાવવા હોય તો અરિહંત પરમાત્માના શરણપૂર્વક જગતના જીવોના સુકૃતોની ખૂબ ખૂબ અને વારંવાર અનુમોદના (યથાયોગ્ય પ્રશંસા) કરવી.
પંચસૂત્રકારે પ્રથમ પંચસૂત્રમાં આ ઉપાયો બતાડ્યાં છે.
જો આ રીતે પાપાનુબંધોને તોડવામાં ન આવે તો આત્માની પુષ્કળ અધોગતિ થાય.
સ્વદોષદર્શન : પરગુણદર્શન આ વાત વિગતથી જણાવું. સૂક્ષ્મ રીતે જોતાં આપણાં મહાદોષ છે; મિથ્યાત્વ, અવિરતિ વગેરે.
સ્થલ દૃષ્ટિએ આપણા મહાદોષો છે : કામ, ક્રોધ, સ્વાર્થ અને અહંકાર. આ બધા ઉત્તરોત્તર વધુ ખતરનાક હોવાથી સૌથી વધુ ખતરનાક દોષ અહંકારને ગણી શકાય.
