________________
૧ આત્મા છે, ૨ તે નિત્ય છે
૩. આત્મા દેહથી ભિન્ન છે. :
આત્મા એ દેહથી અલગ વસ્તુ છે ! આ વાત ભારે કર્મી જીવ સ્વીકારવા માટે તૈયાર થતો નથી. આવું ભેદજ્ઞાન કરોડો ભવો પછી પણ થવું મુશ્કેલ છે. દેહ અને આત્મા એક જ વસ્તુ છે એવું બે વચ્ચેનું અભેદજ્ઞાન એ અવિવેક છે; એ જ સુલભ છે.
દેહાધ્યાસ ખૂબ ભયંકર આ અભેદજ્ઞાનવાળો જીવ બહિરાત્મા કહેવાય. ભેદજ્ઞાનવાળો જીવ અન્તરાત્મા કહેવાય. અને આત્માને સાધના કરીને કર્મમુક્ત કરતો જીવ પરમાત્મા કહેવાય.
દેહને જ આત્મા માનનારા જીવો દેહનાં ભોગસુખોમાં પાગલ બની જાય. પાંચ ઇન્દ્રિયોના લાલનપાલનમાંથી કદી ઊંચા ન આવે. દેહને ખવડાવે, પીવડાવે, ઊંઘાડે, રમાડે.
વાસવદત્તા રાજનર્તકી હતી. તે દેહમાં પાગલ હતી. પણ છેવટે દેહના પાલન, પોષણના અતિરેકમાં તેને રક્તપિત્ત થયું. તેનું જીવન બરબાદ થઈ ગયું.
દેહનું સુખ દીર્ઘકાળ - સેંકડો વર્ષ-સુધી ભોગવવા માટે વડોદરાનરેશ તે જમાનામાં રોજ સવાસો રૂ.નું ઈજેશન લેતા હતા. પણ મુરાદ તો બર ન આવી કિન્તુ મરતી વખતે દેહમાંથી એટલી બધી ભયાનક દુર્ગંધ આવતી હતી કે મહારાણી ચિમનાબાઈ તેમની પથારી પાસે ઊભાં રહી શકતાં ન હતા.
- બ્રિટનના ડલેસ - કે જેમણે ભારતીય લોકોને (હિન્દુ-મુસ્લિમોને) પરસ્પર લડાવી દઈને ખતમ કરી નાંખવાની ઝુંબેશ ઉપાડી હતી તેને કેન્સર થયું. તેણે ૧ લાખ ડૉલરનું ઇનામ જાહેર કર્યું. પણ કેન્સરને કોઈ મટાડી શક્યું નહિ. તે રિબાઈને મર્યો.
'ગાલની ઉપર જુવાન વયમાં જ કરચલી પડેલી જોઈને રૂપસુંદરી મનરો મેરોલીનને આઘાત લાગ્યો. તેણે આપઘાત કરી લીધો.
શારીરિક સુખશીલતામાં રગદોળાયેલા કંડરિકમુનિ, સુમંગલ આચાર્ય, મંગુ આચાર્ય, રાજા યયાતિ, અરણિક મુનિ વગેરે કેટલાય આત્માઓના જીવન બરબાદ થઈ ગયા.
જેમને દેહની વિનાશિતાનું ભાન થયું તે મહારાજા દશરથ અને ચક્રવર્તી સનતુ સંયમના માર્ગે ચાલ્યા. સુલસ ચેતી ગયો.
રમણ મહર્ષિ, રામકૃષ્ણ પરમહંસ વગેરેને આત્માથી દેહ ભિન્ન છે એ ભાન થવાથી કેન્સર જેવા રોગની જીવલેણ પીડા વચ્ચેય તેઓ હસતા હતા.