________________
૧ આત્મા છે, જે તે નિત્ય છે
૩૩
તે જીવના સંસારનો અન્ન આવી જાય ખરો.
આ વાત સમજવા માટે બી પહેલું કે વૃક્ષ પહેલું ? મરઘી પહેલી કે ઈડુ પહેલું ? એ સવાલો પણ ઉભા કરી શકાય. આમાં ક્યાંય “આદિ’ જડે નહિ.
આમ જીવની આદિ હોતી નથી. હા..એ વાત ખરી કે જીવનું આદિ સ્થાન હોય છે ખરું. એ સ્થાનમાં દરેક જીવ અનાદિ કાળથી રહ્યો છે. ત્યાં તેણે અનંતાનંત ભવો કર્યા છે. એ સ્થાનનું નામ છે અવ્યવહારરાશિની સૂક્ષ્મ નિગોદ. (એક પ્રકારની વનસ્પતિ.) તીર્થંકરદેવ બનનારા જીવો પણ સૌ પ્રથમ આ સ્થાનમાં અનંતાનંત કાળ સુધી રહ્યા છે.
ટૂંકમાં એટલી વાત નક્કી થઈ કે જીવના અનંતા પૂર્વજન્મો છે; પણ પ્રથમ જન્મ નથી.
ભલે પ્રથમ જન્મ નથી; પરન્તુ અનંત જન્મોનું પ્રથમ સ્થાન છે ખરું.
ઘરના દરેક વડીલોએ પોતાના સંતાનોને ગળથુથીમાં આ ત્રણ “અનાદિ’ બરોબર સમજાવી દેવા જોઈએ. ત્રણ અનાદિ છે :
જીવ અનાદિ છે. સૃષ્ટિ અનાદિ છે. જીવ-કર્મનો સંબંધ અનાદિ છે.
જીવને કે સૃષ્ટિને કોઈએ ઉત્પન્ન કરેલ નથી કે જેથી તેમની ‘આદિ' માનવી પડે.
બેશક, જીવ સાથે સંયોગ પામેલાં તે તે કર્મોનો જીવથી વિયોગ થાય છે ખરી; પરન્તુ અન્ય કર્મો જીવંને ચોંટેલા હોવાથી કર્મનો પ્રવાહ તો જીવ સાથે સતત સંયુક્ત હોય જ છે. જ્યારે સર્વ કર્મોનો જીવથી વિયોગ થઈ જાય ત્યારે “જીવ મોક્ષ પામ્યો” એમ કહેવાય.
આમ આપણે બે વાત નક્કી કરી કે આત્મા સ્વતન્ન તત્વ છે અને તે નિત્ય (અનાદિ અનંત) છે. અર્થાતુ આત્મા અનિત્ય એવા દેહ સ્વરૂપ નથી. નાસ્તિક લોકો દેહને જ આત્મા માને છે. આમ કહીને તેઓ આત્માનું સ્વતંત્ર તત્ત્વ માનવાનો અને તેને નિત્ય માનવાનો ઇન્કાર કરે છે. તેઓ કહે છે કે, “પંચભૂતમાંથી આત્મા ઉત્પન્ન થયો છે અને પંચભૂતમાં વિલીન થઈ જાય છે. આગળ પાછળ પૂર્વજન્મ અને પુનર્જન્મ જેવું કશું નથી. પાણીમાંથી પરપોટો
ds.-૩
