________________
ભગવાન મહાવીરદેવના વચનો વૈજ્ઞાનિક એરણ ઉપર
અનુભવ કરીએ છીએ.
य एव षड्जीवनिकायविस्तरः । परैरनालीढपथस्त्वदीयः । अनेन सर्वज्ञपरीक्षणक्षमाः त्वयि प्रसादोदयसोत्सवाः स्थिताः ।।
(૫) પ્રાણીઓ અને વનસ્પતિઓમાં જીવ છે એમ કહીને કરુણાના સાગર પ્રભુએ સર્વ જીવોને “અભય” આપવાનો ઉપદેશ આપ્યો છે. આ રીતે પર્યાવરણની (કુદરતની) સર્વ રીતે રક્ષા કરવાનું જણાવ્યું છે.
હા, પ્રાણીઓ અને વનસ્પતિની રક્ષા ન કરાય અને તેનું મોત નીપજાવાય તો માત્ર તે જ બધા મરવાના નથી, પણ તેની ઉપર જ જેમનું જીવન અવલંબે છે તે આખી માનવજાતનું મોત થવાનું છે.
પશુઓ પોતાના છાણ-મૂત્ર દ્વારા ચિક્કાર ઊર્જા પેદા કરીને માનવજાતને જીવતી રાખે છે. ધરતીમાં નિતનવો કસ ઉત્પન્ન કરે છે. તેના દૂધની વાત તો દૂર રહી પરંતુ તેના છાણ-મૂત્ર પણ અતીવ ઉપયોગી છે. તેમાં ય ફર્ટિલાઇઝર, જંતુનાશક દવાઓ વગેરે દ્વારા જ્યારે લાખો હેક્ટર જમીનના કસનો ખાત્મો બોલાવી દીધો છે ત્યારે તો આ છાણ-મૂત્ર તો કાચું સોનું છે; તેથી ય વિશેષ છે.
હવે વનસ્પતિની વાત કરું. પ્રાણીમાત્રના શ્વાસમાંથી નીકળતા ઝેરસ્વરૂપ કાર્બન ડાયૉક્સાઈડને તે ખાઈ જાય છે. તેને ઑક્સિજનરૂપ અમૃતમાં ટ્રાન્સફર કરીને સર્વત્ર આકાશમાં ફેંકે છે. જેનાથી જીવમાત્ર જીવી શકે છે.
વનસ્પતિનાં જંગલો વરસાદને ખેંચી લાવે છે. ધરતીમાં ચારે બાજુ પ્રસરેલા વૃક્ષોના અડાબીડ મૂળિયાઓ ધરતીમાં ઊતરેલા વરસાદી પાણીને સમુદ્ર તરફ જતું રોકી રાખીને જબરદસ્ત જળ ભંડાર તૈયાર કરે છે. જેનાથી કૂવા, તળાવ, વાવ વગેરેના પાણીના તળ ઊંચાં ને ઊંચાં રાખીને માનવજાતને ખૂબ રાહતરૂપ બને છે.
જો પશુરક્ષા, વનરક્ષા, જલરક્ષા અને ભૂરક્ષા કરવાની પરમાત્માની વાતને બરોબર સ્વીકારાય તો માનવજાતને જે દુ:ખો જોવાનો વારો આવ્યો છે તે ન આવે. આ ચારની સાઇકલ પૂર્વ સતત ચાલતી રહેતી. આથી માનવજાત સ્વાવલંબી બની રહેતી.
પરાવલંબન એ મોટામાં મોટું દુઃખ છે. આજે ભારતીય પ્રજાને સંપૂર્ણપણે પરાવલંબી બનાવાઈ છે.