________________
જૈન તત્વજ્ઞાન સરળ ભાષામાં
એક બાઈને જેલની સાત દિવસની સજા થઈ હતી. ચાર દિવસ બાદ તેને જેલના વડાએ કહ્યું કે, ‘તેની સજા ફાંસીમાં ફેરવવામાં આવી છે.” આ બાઈ એટલી બધી ગભરાઈ ગઈ કે ન પૂછો વાત. એવી જ હાલતમાં તેની પાસે પાંચ કેદીઓને જમાડવા માટેની રસોઈ તૈયાર કરાવાઈ. જે કેદીઓએ તે રસોઈ ખાધી તે બધાને પુષ્કળ ઝાડા-ઊલટી થયા. અહીં સ્પષ્ટ દેખાય છે કે જ્યાં જીવ છે ત્યાં સંજ્ઞા છે. જ્યાં સંજ્ઞા છે ત્યાં ઊર્જા છે. ઊર્જા પ્રમાણે કંપનના તરંગો શરીરમાં ઊઠતા રહે છે.
(૪) જીવમાત્રમાં આહાર, ભય, મિથુન અને પરિગ્રહની સંજ્ઞા પ્રભુએ જણાવી છે. જૈન શાસ્ત્રોમાં કાચા પારાના કૂવાની વાત આવે છે. જો સોળ શણગાર સજેલી જુવાન, સોહામણી કન્યા મોંમાં પાન ચાવીને તેની પીચકારી તે કાચા પારા ઉપર ફેંકે તો તે પારો તેની મૈથુનસંજ્ઞા ઉત્તેજિત થતાં તે છોકરીને ભેટવા માટે ઉછળે.
- પપૈયામાં પણ મૈથુનસંજ્ઞા છે. માદા પપૈયાના સંયોગ વિના નર પપૈયાના ઝાડ ઉપર ફળ આવતું હોતું નથી.
માંસાહારી વનસ્પતિઓ પણ કટસ, કાનબીય, હુકર, ડાર્વિન વગેરેએ શોધી કાઢી છે જેમનાં માત્ર નામો અહીં જણાવું છું ડ્રસેરા. સૂર્યશિશિર, ડાઈવાનિયા, પગીફુલા, ભેરી, માલકાઝાઝી વગેરે...(આ અંગેનું વિશેષ જાણકારી માટેનું મારું પુસ્તક ‘વિજ્ઞાન અને ધર્મ'- ૧૪મું પ્રકરણ જોવું.)
જે જીવ પૂર્વભવે મનુષ્ય હતો. ધનવાન હતો. તેણે ધરતીમાં ધન દાટયું હતું. મરીને વનસ્પતિની વેલ બનીને તે ત્યાં જ છવાય અને ધનની મૂર્ણા પોપે.
સૂક્ષ્મનિગોદથી માંડીને મનુષ્ય, દેવ, નારકાદિ ગતિના જીવોનું વર્ણન કરીને - તેમના કુલ ૫૬૩ ભેદ જણાવીને પ્રભુએ કમાલ કરી છે. તેમણે જે રીતે જે જીવમાં જેટલી ઇન્દ્રિયો કહી તે જ પ્રમાણે આજે જોવા મળે છે. આમાં ક્યાંય કશો ફરક મળતો નથી. કેવી અકાય સત્યવાદિતા.
આથી જ સિદ્ધસેન દિવાકરસૂરિજીએ એક શ્લોકમાં કહ્યું છે કે, “હે પ્રભો ! તમે જીવોના પ્રકાર કહ્યા, તેના વિભાગો પાડ્યા એ કોઈ કરી શક્યું નથી. આ માર્ગ આપે જ ખેડ્યો છે. આ વિભાગીકરણ જ સાબિત કરી આપે છે કે આપ નિશ્ચિતપણે સર્વજ્ઞ હતા. તે સિવાય આટલી સૂક્ષ્મ વાત આપ કરી શકો નહિ, આપની સર્વજ્ઞતાની પરીક્ષા અમે આ એકમાત્ર વસ્તુથી કરી છે. આપના જેવા ભગવંત અમને મળ્યા તે બદલ અમે ‘ઉત્સવ’ જેવી સ્થિતિનો