________________
પહેલો ચિત્રપટ : આત્માનો વિકાસક્રમ
પાલક અભવ્ય હતો, એટલે નિષ્ફર હતો. અંધારામાં વિરાધનાઓ કરવામાં તેને જરાય હિચકિચાટ ન થયો.
(૭) દેવાધમ સંગમ :
દેવાધિદેવ પરમાત્મા મહાવીર ઉપર કાળચક્ર છોડવા સહિતના અતિ ઘોર વીસ ઉપસર્ગો અભવી એવા સંગમદેવે કર્યા બાદ લાગટ છ માસના ચોવિહાર ઉપવાસ કરવાની - રોજ ગોચરીને દોષિત કરવા દ્વારા - ફરજ પાડી.
આ આત્મા અભવી હતો.
જે આત્માઓ ભવ્ય હોય છે તેઓ જો દૂર - ભવ્ય (અનંતકાળ બાદ મોક્ષે જનારા) હોય તો તેના પરિણામ પણ અભવી જેવા ‘નિષ્ફર' હોઈ શકે.
પણ જે નજીકના કાળમાં મોક્ષે જનારા ભવ્ય હોય તેઓના ચિત્તપરિણામ ‘કોમળ' જ હોય.
તેમને બીજાનાં દુઃખો ઉપર, પોતાનાં દોષો (પાપો) ઉપર દુઃખના કે બીજાઓના દાન, શીલ, આદિ સુકૃતો ઉપર હર્ષના આંસુ આવ્યા વિના રહે નહિ, કોમળ આત્મપરિણતિ એ નિકટ મોક્ષગામી જીવોનું લક્ષણ છે. ગુર વગેરે વડીલો આવા જીવોને જ બોધ આપી શકે છે. કઠોર જીવો બોધ પામવા માટે લાયક હોતા નથી.
અચરમાવર્ણકાળ અને ચરમાવર્ણકાળ ચિત્રપટમાં બતાડેલા બે ગોળાની વચ્ચેના કાળના બે વિભાગ છે. (૧) અચરમાવર્તકાળ (૨) ચરમાવર્તકાળ
અવ્યવહારરાશિની સૂક્ષ્મનિગોદનો જે સૌથી બહારનો ગોળો છે ત્યાંથી અચરમાવર્તકાળ છે.
જે “મોક્ષ'નો છેલ્લો ગોળો છે તે ગોળાની સાવ પાસે જે છેલ્લું ચકરડું છે તે ચરમ (છેલ્લું) આવર્ત (ચકરડું) કાળનું પ્રતીક છે.
આ છેલ્લા ચકરડા સિવાય વધુ ને વધુ મોટા થતાં જતાં અનંતા ચકરડા છે. તે તમામના કાળને અચરમ (છેલ્લું નહિ તેવા) આવર્ત (ચકરડાં) કાળ કહેવાય.
દરેક ચકરડાનાં દરેક પોઇન્ટ ઉપર એક ભવ ગણીએ તો દરેક ચકરડું પૂરું કરતા અનંતા ભવ થાય અને તેમાં અનંત કાળ પસાર થાય.
