________________
જૈન તત્વજ્ઞાન સરળ ભાષામાં
દરેક ચકરડે અનંતા ભવ. એવા અનંતા ચકરડા... એટલે તેમાં અનંત X અનંત અનંતાનંત ભવ.
અચરમાવર્ત્તકાળમાં અનંતા ચકરડાં આવે, ચરમાવર્ત્તકાળમાં એક જ છેલ્લું ચકરડું આવે. હા, તેમાં ય અનંતા ભવ થાય ત્યારે જ તે પૂરું થાય. અવ્યવહારરાશિમાં અનંતા ભવ થાય તે બધા અચરમાવર્ત્તકાલીન ભવો કહેવાય. પછી જીવ ત્યાંથી બહાર નીકળે એટલે એકેકું ચકરડું-અનંત ભવો કરીને - પૂરું કરતો જાય. એમ કરતાં કરતાં અનંતા અચરમાવર્ત્ત પૂરા કરે. પછી તે ચરમાવર્ત્તના છેલ્લા ચકરડામાં પ્રવેશે.
આ ચરમાવર્ત્તકાળના બે ભાગ પડે. ચરમાવર્ત્તકાળ અને અર્ધચરમાવર્ત્તકાળ,
ચરમાવર્ત્તના પહેલા અડધીયા પછીનું જે બીજું અડધીયું-તેને અર્ધચરમાવર્ત્ત કહેવાય. આ બન્ને અડધીયામાં અનંત ભવો થાય.
૧૫૨
=
બીજું અડધીયું જેવું પૂર્ણ થાય કે તરત જીવ મોક્ષ પામે, મોક્ષના ‘બોલ’માં પ્રવેશ કરે. અહીં જીવની સંસારયાત્રા પૂરી થાય.
આ ચિન્તનમાં આપણે કાળના કુલ ત્રણ વિભાગ પાડ્યા. (૧) અચરમાવર્ત્તકાળ
(૨) ચરમાવર્ત્તકાળ
(૩) અર્ધચરમાવર્ત્તકાળ
આપણે આમાંનાં કયા કાળમાંથી પસાર થતા હોઈશું ? તે જાણવા માટે પ્રયત્ન કરીએ, જે જીવ જે કાળમાં હોય તે કાળના હિસાબે તેનાં અમુક લક્ષણો હોય. તે આ પ્રમાણે :
અચરમાવર્તી જીવ
સંસાર જ ગમે
ચરમાવર્તી જીવ
અર્ધચરમાવર્તી જીવ
સંસાર પણ ગમે
સંસાર ન જ ગમે
મોક્ષ ન જ ગમે. દેવ-ગુરુ ન જ ગમે. ધર્મ ન જ ગમે. મોક્ષ પણ ગમે
દેવ-ગુરુ પણ ગમે ધર્મ સાંભળવો ગમે. મોક્ષ જ ગમે. દેવ-ગુરુ થવું ગમે. ધર્મ કરવો ગમે.
