________________
૧૩૪
જૈન તત્વજ્ઞાન સરળ ભાષામાં
કર્યો પણ નિષ્ફળ ગયા. એટલે તે આવેશમાં આવીને નીચે પ્રમાણે બોલ્યા.
“હે પ્રભુ ! ભલે તમે મારો હાથ છોડીને ચાલી જવામાં સફળ થયા; પણ જો મરદના બચ્ચા હો તો મારા હૈયામાંથી ચાલ્યા જાઓ.”
તાનસેનના ગુરુ હરિદાસ વૃન્દાવનમાં ખુલ્લેઆમ નૃત્ય કરીને પરમાત્માની સાથે ભાવવિભોર બની જતા. એ વખતે એમનાં ગીતો તાનસેનને ક્યાંય ટક્કર મારતા. અકબરને આ વાતની ખબર પડતાં તે તાનસેન સાથે ગુપ્ત વેશે આવ્યો. દૂરના વૃક્ષની ઓથે છુપાઈને જોવા લાગ્યો. આશ્ચર્ય-સ્તબ્ધ બની ગયો. પરંતુ તેનાથી ન રહેવાયું એટલે છેલ્લે હરિદાસને ભેટવા ગયો ત્યાં હરિદાસે તાનસેનને જોયો. તેને ખખડાવી નાંખતાં કહ્યું, “જે તે માણસોને તારે અહીં કદી લાવવા નહિ.”
આરતી ઉતારતા કુમારપાળની વાતથી કોણ અજ્ઞાત છે ?
તેમનો દીકરો નૃપસિંહ હતો. બાર-ચૌદ વર્ષની વયે મરણ-પથારીએ પડ્યો. કલિકાલસર્વજ્ઞ ભગવંતના ખોળામાં તેનો હાથ હતો. ભગવંતે તેને રડતો જોઈને કારણ પૂછ્યું. નૃપસિંહે કહ્યું, “મારી ભાવના અધૂરી રહી જવા બદલ હું રડું છું. મને વારંવાર વિચારો આવતા હતા કે મારા પિતા અઢાર દેશના માલિક હોવાથી અઢળક સંપત્તિના માલિક છે. છતાં સોનાની પાટોની દીવાલોવાળાં ૧૪૪૪ જિનાલયો બનાવવાને બદલે પથ્થરની દીવાલોનાં જિનાલયો બનાવ્યાં. મારી ભાવના હતી કે મોટા થઈને તે બધાં જિનાલયોને સોનેથી મઢી દેવાં. હાય ! મારા મરવાના કલાકોમાં તે ભાવના મરી પરવારશે.
વસ્તુપાળની અતિ ગરીબી વખતે નાનકડો ભાઈ લુણિગ મરણપથારીએ પડ્યો. તે રડતો બોલ્યો કે, “મોટાભાઈ ! મારી ભાવના છે કે મારા નામથી એક નાનકડા ભગવાન ભરાવાય. તમે જ્યારે બે પૈસા કમાઓ ત્યારે આટલું જરૂર કરજો.”
વસ્તુપાળે જુબાન આપવા સાથે શક્ય થશે તો અપૂર્વ શિખરબંધી દેરાસર પણ બનાવવાની વાત કરી. લુબ્રિગે હર્ષાશ્રુ સાથે પ્રાણત્યાગ કર્યો.
માંડવગઢના મહામંત્રી પેથડ જિનેશ્વરદેવના પરમભક્ત હતા. ઠેર ઠેર જૈનોના ગામોમાં તો જિનાલયો બનાવ્યા પણ જૈનધર્મના કટ્ટર દ્વેષી બ્રાહ્મણોના દેવગિરિ ગામમાં પણ એક અપૂર્વ શિખરબંધી દેરાસર બનાવ્યું. તેની જમીન મેળવવા માટે દેવગિરિના હેડ મંત્રીને રીઝવીને મોકાની જમીન મેળવવા માટે તેના નામનું સદાવ્રત ચલાવીને ત્રણ વર્ષમાં સવા કરોડ સોનામહોરો ખર્ચી નાંખી હતી. તે દેરાસરનો ધજાદંડ ચડાવતી વખતે પેથડ અને તેમનાં પત્ની શિખરના માંચડા ઉપર મન મૂકીને નાચ્યાં હતાં.