________________
આત્મા કર્મનો કર્તા છે. કર્મનો ભોક્તા છે.
૧૦૩
તીર્થંકરદેવ પણ વાસ્તવિક અને કાલ્પનિક એમ બે પ્રકારના છે.
આપણી પાસે વાસ્તવિક સ્વરૂપે ભલે નથી પરંતુ કાલ્પનિક સ્વરૂપે તો હૃદયમાં; જીવનની ક્ષણક્ષણમાં, લોહીના કણકણમાં પધરાવી શકાય તેમ છે. તેમની સાથે વાતો પણ કરી શકાય. તેમનું માતાનું સ્વરૂપ કલ્પીને તેમના ખોળામાં સૂઈ શકાય; તેમને ઠપકો આપી શકાય. (મુજ સરીખા મેવાસીને, પ્રભુ જો તું તારે; તારક તો જાણું ખરો, જૂઠું બિરુદ શું ધારે ?) ટૂંકમાં શું ન કરી શકાય ? વાસ્તવિક તીર્થંકરને સ્ત્રી અડી ન શકે પણ કાલ્પનિક તીર્થંકરદેવના ખોળે માથું મૂકીને સૂઈ પણ શકે; તેમની સાથે ભક્તિભાવના લાડ-વહાલ પણ કરી શકે.
આ પળમાં અપૂર્વ અશુભ કર્મક્ષય અને શુભ કર્મબંધ થાય. કદાચ વાસ્તવિકના આલંબનથી પણ વધુ આ કાલ્પનિક આલંબન બની શકે.
આવા કાલ્પનિક ભગવાન તો ખરેખર અત્યન્ત ફળદાયી છે. એકાન્ત આપણા સુખ, સદ્ગતિના કર્તા છે.
એક સરસ વાત કરું.
પરમાત્મા મહાવીરદેવના જીવનકાળના કેટલાક પ્રસંગો - ચંડકૌશિક, ચંદના, સંગમ, ગોશાલક, સમવસરણે, દેશના, વિહાર અંગેના ચિત્રો તૈયાર કરવાં. રોજ ગા-વા કલાક તેની ટી.વી. સિરિયલ આંખ બંધ કરીને જોવી. કલ્પનાની દુનિયામાં એ સાક્ષાત ભગવાન જોવા મળશે. જાતજાતના સ્પંદનો જાગ્રત થશે. એનાથી અકથ્ય આત્મહિત થશે.
જે આપણું હિત કરે તે આપણા ભગવાનઃ વાસ્તવિક ભગવાન... પછી તે કાલ્પનિક ભગવાન હોય કે વાસ્તવિક ગુરુ હોય,
જીવ કર્મનો કર્તા છે અને કર્મનો ભોક્તા છે એ પ્રકરણ અહીં પૂરું થાય છે. પ્રાસંગિક રીતે આપણે બીજી અનેક બાબતો કર્મવિપાક, પરલોકદૃષ્ટિ, પાપધિક્કાર, બંધ-અનુબંધ, ઈશ્વરકર્તુત્વ વગેરે ઉપર પણ વિચાર કર્યો.
આમ પસ્થાનોમાંથી ત્રીજા અને ચોથા સ્થાનનું વિવેચન પૂરું થયું. હવે પાંચમાં અને છઠ્ઠા સ્થાન ઉપર દૃષ્ટિપાત કરીએ.
