Page Text
________________
યોગસાધનોપાયના સ્વભાવથી પ્રવૃત્તયોગી જનો જ અધિકારી છે... એકાવનમી ગાથાનો એ અભિપ્રાય છે. ૫૧
* *
બાવનમી ગાથાથી ઘટમાનાદિયોગીજનોને આશ્રયીને યોગસાધનાનો ઉપાય જણાવાય છે
भावणासुयपाढो तित्थसवणमसतिं तयत्थजाणम्मि । तत्तो य आयपेहणमतिनिउणं दोसवेक्खाए ॥ ५२ ॥
રાગાદિને દૂર કરનારી ભાવનાને જણાવનારા શ્રુતનું વિધિપૂર્વક અધ્યયન કરવું. ત્યાર બાદ અનેકવાર તીર્થસ્વરૂપ આચાર્યભગવંત પાસે તેનું (તેના અર્થનું) શ્રવણ કરવું. આ રીતે ભાવનાશ્રુતાર્થનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત થયે છતે રાગાદિ દોષોની અપેક્ષાએ અત્યંત નિપુણતાપૂર્વક આત્મનિરીક્ષણ કરવું... આ પ્રમાણે બાવનમી ગાથાનો શબ્દાર્થ છે.
કહેવાનો આશય એ છે કે યોગને સિદ્ધ કરવાનો ઉપાય ‘ભાવનાશ્રુતનો પાઠ’ છે. મોક્ષની સાથે જોડી આપનાર આત્મવ્યાપારને યોગ કહેવાય છે. એમાં બાધક જીવની રાગાદિની પરિણતિ છે. રાગાદિના એ પરિણામને દૂર કરવા રાગાદિના પ્રતિપક્ષની ભાવનાથી આત્માને ભાવિત કરવો જોઇએ અને એ માટે તે ભાવનાથી પ્રતિબદ્ધ એવા શ્રુતસૂત્રનું અધ્યયન કરવું જોઇએ. સામાન્ય રીતે રાગાદિના નિમિત્ત; રાગાદિનું સ્વરૂપ અને રાગાદિનું ફળ (વિપાક) - એ ત્રણને જણાવનાર શ્રુત; રાગાદિપ્રતિપક્ષભાવના - પ્રતિબદ્ધ શ્રુત છે. તેનું વિધિપૂર્વક અધ્યયન કરવાથી રાગાદિની પરિણતિ દૂર થાય છે. આ શ્રુતનું અધ્યયન વિધિપૂર્વક જ કરવું જોઇએ. અન્યથા અનીતિ વગેરે અન્યાયથી મેળવેલા ધનની જેમ તે કલ્યાણનું કારણ નહીં બને.
આ રીતે તે ગ્રંથનું વિધિપૂર્વક અધ્યયન (સૂત્રથી અધ્યયન) થયા બાદ તીર્થસ્વરૂપ પૂ. આચાર્યભગવંત પાસે તેના અર્થનું શ્રવણ કરવું. સૂત્રનું યોગશતક - એક પરિશીલન ૦ ૯૮ 豪
અધ્યયન કર્યું ન હોય તો સૂત્રના અધ્યયનથી દૂર કરવાયોગ્ય જ્ઞાનાવરણીયાદિ ક્લિષ્ટ કર્મનો અપગમ (વિનાશ) થયેલો ન હોવાથી સૂત્રના અર્થનો સમ્યગ્ રીતે બોધ નહિ થાય. સૂત્રના અધ્યયન વિના તેના અર્થનું શ્રવણ; અપરિપક્વ પેટના મલને કાઢવા જેવું અનિષ્ટનું કારણ બને છે, તેથી તે વચનને યાદ રાખી સૂત્રના અધ્યયન પછી જ તીર્થસ્વરૂપ પૂ. આચાર્યભગવંતની પાસે તે સૂત્રના અર્થનું શ્રવણ કરવું જોઇએ. આપણે જે સૂત્રના અર્થનું શ્રવણ કરવાનું છે તે સૂત્ર અને તેનો અર્થ ઉભયના જાણકાર અને વારંવાર એ ગ્રંથમાં જણાવેલ ભાવનામાર્ગને અભ્યસ્ત કરનાર પૂ. આચાર્યભગવંતને અહીં તીર્થસ્વરૂપે વર્ણવ્યા છે. આવા જ પૂ. આચાર્યભગવંતની પાસે સાંભળવું જોઇએ. આવા પૂ. આચાર્યભગવંતથી જુદા જ આચાર્યભગવંતાદિની પાસે સાંભળવાથી તાત્ત્વિક સમ્યજ્ઞાનની સિદ્ધિ નહિ થાય. માટે તીર્થસ્વરૂપ જ પૂ. આચાર્યભગવંતની પાસે તે તે સૂત્રના અર્થનું અનેકવાર શ્રવણ કરવું જોઇએ. કારણ કે એકાદવારના શ્રવણથી અર્થનો વાસ્તવિક ખ્યાલ ન આવે તો સમ્યગ્નાનના બદલે કુજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થવાથી બહુ જ મોટો અપાય થવાનો પૂરતો સંભવ છે. તેથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ ભાવનાશ્રુતાર્થનું પુણ્યશ્રવણ અનેકવાર કરવું જોઇએ.
આ રીતે ભાવનાશ્રુતાર્થનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત થયા પછી શું કરવું – તે ગાથાના ઉત્તરાર્દથી જણાવાયું છે. તાત્પર્ય એ છે કે – ભાવનાશ્રુતાર્થનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત થયા પછી આત્મપ્રેક્ષણનિરીક્ષણ કરવું. એ પણ ઉપર-ઉપરથી નહિ કરતાં ખૂબ જ કુશલતાપૂર્વક કરવું જોઇએ. પોતાની મેળે કરી શકાય તો પોતાની મેળે કરવું, બીજાની સહાયથી પણ જરૂર પડ્યે કરવું; અને રાગાદિને આધીન થવાનો સ્વભાવ છે કે પછી દાક્ષિણ્યાદિના કારણે તે તે પ્રવૃત્તિ થાય છે... વગેરે રીતે આત્મનિરીક્ષણ કરવું. આ આત્મનિરીક્ષણ દોષને આશ્રયીને કરવાનું છે. શુદ્ધ એવા આત્માને જે દૂષિત કરે છે તેને દોષ કહેવાય છે. જે રાગ, દ્વેષ અને મોહ સ્વરૂપ છે, એ દોષને આશ્રયીને આત્મનિરીક્ષણ કરતાં એ જોવાનું કે - ‘શું મારામાં રાગ વધારે છે, દ્વેષ વધારે છે કે પછી મોહ વધારે છે ?’ આ પ્રમાણે વિચારવાથી ઉત્કટ દોષની યોગશતક - એક પરિશીલન ૧૯૯ ******
| SR No. | 009160 |
| Book Title | Yogshatak Ek Parishilan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 81 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 1 MB |