Page Text
________________
અન્યથા - તેવી ઉપાદેયતાબુદ્ધિ અને બહુમાનવિશેષ ન હોય તો-ચોક્કસ જ સુકૃતની અનુમોદના થતી નથી. કારણ કે તે એક જાતની બનાવટ
હોવાથી તેથી વિક્ષિત ફળ પ્રાપ્ત થતું નથી. આથી સમજી શકાશે કે વાસ્તવિક સુકૃતની અનુમોદના કલ્યાણનું મોટું કારણ છે. બળદેવમુનિભગવંત, કઠિયારો અને મૃગ આ ત્રણના દૃષ્ટાંતથી - એ સ્પષ્ટ સમજી શકાય છે. ખૂબ જ પ્રસિદ્ધ છે એ દૃષ્ટાંત. દાન લેનાર, દાન આપનાર અને તેની અનુમોદના કરનાર - એ ત્રણેયને એકસરખું જ ફળ પ્રાપ્ત થયું. શ્રી વીતરાગપરમાત્માની પરમતારક આજ્ઞા મુજબની ઉચિત પ્રવૃત્તિ સમુચિત ફળને આપનારી બને છે - એ નિર્વિવાદ છે.
ચતુઃશરણગમન વગેરે ત્રણનો સમુદાય અનવરતપણે (મોટા ભાગે સર્વકાળ) કરવા યોગ્ય છે અર્થાન્દ્ એનાથી આત્માને ભાવિત બનાવવો જોઇએ. કારણ કે એ સમુદાય અધિકૃત ગુણમાં અતિ વગેરે સ્વરૂપ અપાયને દૂર કરી પરમકલ્યાણનું કારણ બને છે. સામાન્યપ્રજ્ઞાવાળો આત્માઓ તો આ વાતને સમજી પણ શકતા નથી. તેથી સમજી શકાશે કે ચતુઃશરણગમનાદિ ત્રિતયના સમુદાયમાં રહેલી કલ્યાણની કારણતા મોટી ગંભીર છે. કારણ કે એના અનવરત પરિભાવનથી; ભાવની મુખ્યતાએ તત્ત્વમાર્ગ(મોક્ષમાર્ગ)માં જીવનો પ્રવેશ થાય છે. ખૂબ જ સ્થિરતાપૂર્વક આ અર્ચિત્યચિંતામણિસમાન ભાવસ્વરૂપ ધર્મસ્થાનનું પરિભાવન કરવું જોઇએ. આ પચાસમી ગાથાનો પરમાર્થ છે.
*
નવમી ગાથાથી યોગની અધિકારિતાના વર્ણનની શરૂઆત કરી છે. તેના વિષયમાં જ વિશેષ જણાવવા માટે એકાવનમી ગાથા છે—
घडमाण पवत्ताणं जोगीणं जोगसाहणोवाओ । एसो पहाणतरओ णवर पवत्तस्स विणणेओ ॥ ५१ ॥ યોગશતક - એક પરિશીલન ૯૬
豪
“ઘટમાન (યોગને યોગ્ય) અને પ્રવૃત્ત (યોગની પ્રવૃત્તિ કરનારયોગને નહિ પામેલા) યોગીજનો માટે પૂર્વે જણાવેલા અને ભવિષ્યમાં જણાવાશે તે યોગસાધનના ઉપાયો છે. પરંતુ યોગમાર્ગે પ્રવૃત્ત યોગીજનો માટે આગળ વર્ણવાશે તે શ્રેષ્ઠ યોગ-સાધનાનો ઉપાય જાણવો...” આ પ્રમાણે એકાવનમી ગાથાનો અર્થ છે. આશય એ છે કે - અપુનબંધક દશાને પામેલા યોગીને ઘટમાનયોગી કહેવાય છે અને ભિન્નગ્રંથિવાળા અવિરત સમ્યગ્દષ્ટિ આત્માઓને પ્રવૃત્ત-યોગી કહેવાય છે. ગાથામાં ઘટમાન અને પ્રવૃત યોગીનું ગ્રહણ કર્યું છે; પરંતુ સામાન્યથી બધા જ યોગીઓનું ગ્રહણ કર્યું નથી. કારણ કે નિષ્પન્નયોગીઓ માટે યોગસાધનનો ઉપાય; ઉપર જણાવેલા યોગીજનોના યોગસાધનના ઉપાયથી જુદો છે. તેથી ઘટમાન... ઇત્યાદિ પદના ઉપાદાનથી નિષ્પન્નયોગીઓનો વ્યવચ્છેદ કર્યો છે. ઘટમાન અને પ્રવૃત્ત એ બે યોગીઓ માટે યોગસાધનાનો ઉપાય પૂર્વે જણાવેલો છે અને ભવિષ્યમાં આગળ બતાવાશે. નિષ્પન્નયોગીઓ માટે યોગસાધનાનો ઉપાય જુદો છે; જે, કેવલજ્ઞાનીઓનો સ્વાભાવિક શૈલેશી અવસ્થા સુધીનો છે. આ વાતનો સ્વીકાર કરવાથી સમજી શકાશે કે “નિષ્પન્નયોગીઓને કર્મના અધિકારમાત્રની નિવૃત્તિ સ્વરૂપ ફળ છે જેનું એવો સ્વાભાવિક યોગસાધનોપાય છે” આ પ્રમાણે અન્યદર્શનકારો જે કહે છે તે, અર્થને આશ્રયીને સરખા યોગવાળું અને ક્ષેમવાળું હોવાથી વિરુદ્ધ નથી. યદ્યપિ શ્રીતીર્થંકરપરમાત્માદિ કેવલી ભગવંતોને પણ કર્મ ખપાવવા માટે પ્રયત્નથી જન્ય એવો દેશનાદિનો યોગ હોવાથી તેઓશ્રીને સ્વાભાવિક યોગ હોય છે - એ કહેવું ઉચિત નથી. પરંતુ શ્રી કેવલજ્ઞાની પરમાત્માઓને કેવલી-સમુદ્દાત કરવાનું અચિંત્ય સામર્થ્ય હોવાથી કર્મ તેઓશ્રીને વશ હોવાથી તેઓશ્રી કર્મપરવશ ન હોવાથી તેવા પ્રકારનો દેશનાદિનો યોગ; તેઓશ્રીને સ્વભાવથી જ જાણવો. ઉપર જણાવ્યા મુજબ પૂર્વે જણાવેલો અને આગળ જણાવાતો યોગસાધનનો ઉપાય ઘટમાન અને પ્રવૃત્ત યોગીઓ માટે છે. પરંતુ આગળ વર્ણવાતો શ્રેષ્ઠતર યોગસાધનનો ઉપાય પ્રવૃત્તયોગીઓને આશ્રયીને જાણવો. કારણ કે તે શ્રેષ્ઠતર યોગશતક - એક પરિશીલન ૦ ૯૭ ******
| SR No. | 009160 |
| Book Title | Yogshatak Ek Parishilan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 81 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 1 MB |