________________
એક એક પૈસો લેખે લાગવો જોઈએ અને ઊગી નીકળવો જોઈએઆવી ભાવના વ્યાજબી નથી. અનન્તજ્ઞાનીની આજ્ઞા મુજબ વિવેકપૂર્વક કરેલા દાનથી આપણી ધન ઉપરની મૂર્છા ઊતરી ગઈ તો સમજવું કે આપણો પૈસો લેખે લાગ્યો છે, ધન પર મમત્વ ન હોય એટલે આપણો પૈસો ઊગી નીકળ્યો છે. બાકી તો દાન આપ્યા પછી પણ આપણને એ પૈસો આપણો જ લાગ્યા કરે તો એવા દાનને સુપરિશુદ્ધ દાન કહેવાય નહિ. પાત્રાપાત્રનો વિવેક દાન આપતાં પૂર્વે કરીએ તે તો બરાબર, પરન્તુ દાન આપ્યા પછી પણ સતત એ જ વિવેક ચાલ્યા કરેએ બરાબર નથી. આવી પ્રવૃત્તિના કારણે દાન લેનારને શરમાવું પડે છે, અને પસ્તાવો થાય છે કે આવા માણસ પાસેથી મેં દાન ક્યાં લીધું? આવા સંયોગોમાં એવું દાન; લેનારને ધર્મોપગ્રહને કરનારું બનતું નથી. દાતાને પણ આપી દીધેલા દાન પ્રત્યે મમત્વ હોવાથી ધર્મોપગ્રહકર તે દાન થતું નથી. આથી સમજી શકાશે કે ધર્મોપગ્રહકર દાન માટે ધનસંબંધી મમત્વ સહેજ પણ હોવું ના જોઈએ. જોકે બોલવાજેટલું તે સરળ નથી. ધન છૂટી જાય, પરંતુ ‘મેં છોડયું છે,’ એ છૂટે ત્યારે માનવું કે ધર્મોપગ્રહકર દાનનો પરિણામ પ્રગટ્યો. માત્ર આસકિત દૂર કરવાની જ ભાવનાથી દાન થાય તો કોઈ જ પ્રશ્ન ઉદ્ભવતો નથી. પરંતુ દાન આપીને સામી વ્યક્તિ ઉપર ઉપકાર કરવાની ભાવના હોવાથી કોઈ પ્રશ્ન જ બાકી રહેતો નથી, બધા જ પ્રશ્નો ઊભા થાય છે. દાન કરીને આપણે આપણી જાત ઉપર ઉપકાર કરવાનો છે, સામી વ્યતિ ઉપર ઉપકાર કરવાનો નથી.
૧૫
