________________
(૫૦) યોગી બન્ને પર્વત પર ચડ્યા. ત્યાં પાગીએ વિધિપૂર્વક બોટ અગ્નિડ કરી રાજાને કહ્યું કે, હવે તમે આ અગ્નિ કુંડની પ્રદક્ષિણા ફરો, કે જેથી મારી વિધા તુરત સિદ્ધ થાય. તે સાંભળી રાજાએ વિચાર્યું કે, ખરેખર આ યોગી અગ્નિકુંડમાં મને હોમીને સુવર્ણનો પુરો કરવા ધારે છે, માટે તેને વિશ્વાસ કરવો નહીં. વળી હું પોતે જ આ ચગીને જે આ કુંડમાં હોમાયું, તે તે ગી સુવર્ણનો પુરસે થાય, અને તેથી મારાં પણ મનવાંછિત ફળે એમ વિચારી રાજાએ યુક્તિ વાપરી યોગીને કહ્યું કે, હે ગીરાજ! કુંડની આસપાસ કેવીરીતે પ્રદક્ષિણા દેવી ? તે આપ પ્રથમ પ્રદક્ષિણા કરીને મને સમજાવે? તે સાંભળી ચગી આગળ અને રાજ પાછળ, એમ બન્ને કુંડની આસપાસ ફરવા લાગ્યા. એટલામાં લાગ જોઈ રાજાએ તે યોગીને તે કુંડમાં ઉપાડીને ફેંકી દીધું કે તુરત તે ગી સેનાના પુરસા પ થઈ ગયો. પછી તે સુવર્ણ પુરસ લઇ રાજા પિતાના નગરમાં આવે, અને તેણે પર્વત પર એક મજબૂત કિલ્લો બાંધો શરૂ કર્યો. દિવસે તે કિલ્લાનું જેટલું બાંધકામ તૈયાર થાય, તેટલું સર્વ રાત્રિએ પડી જાય. એવી રીતે છ માસ સુધિ ચાલ્યું. છેવટે તે કૂને (પર્વતનો) અધિષ્ઠાતા દેવ પ્રગટ થઈ રાજાને કહેવા લાગ્યો કે, હે રાજન ! જે તું અહીં મારા નામની યાદગીરી રાખે, તોજ તને હું અહીં કિલ્લે બાંધવા આપું. તે સાંભળી તે ચિત્રાંગદ રાજાએ તે કિલ્લાનું ચિત્રકૂટ નામ રાખ્યું. તે ચિત્રકૂટમાં ચઉદ હર તે કોટિધ્વજ શાહુકારો રહેતા હતા.
એવી રીતનો ચિત્રકૂટ સંબંધિ વૃત્તાંત સાંભળી, ત્યાંથી કુમારપાળ રાજા કુબજ દેશમાં થઈ વાણારસીમાં આવ્યા. ત્યાં એક વણિકે તેમને ઘણા આદરમાનથી ભોજન કરાવ્યું. એટલામાં એક મદનશેઠ નામનો ધનાઢય શાહુકાર ત્યાં અપુત્રીઓ મૃત્યુ પામે; તેથી તેનું સર્વ દ્રવ્ય ત્યાંના રાજાએ પોતાના સ્વાધિનમાં લીધું, અને તે કારણથી તેના સઘળા કુટુંબિઓ કપાત કરવા લાગ્યા. તે જોઈ કુમારપાળે ત્યાં એવું નિયમ લીધું કે, જે હું ગુજરાતનું રાજ્ય પામું, તો ભારે અપુત્રીઆનું દ્રવ્ય લેવું નહીં.
ત્યાંથી પ્રયાણ કરીને કુમારપાળ પાટલીપુત્ર નગરમાં આવ્યા, અને ત્યાં પૂર્વ નવનંદ રાજાઓએ બનાવેલી સુવર્ણની નવ ટેકરીઓ જોઈ લાભના પ્રાબને મહિમા અનુભવ્યો ત્યાંથી તેમણે રાજગૃહીમાં જઈ શાલિભદ્ર શેઠની નિર્માલ્ય ધનકુપિકા જોઈ. ત્યાંથી વૈભારપર્વત પર ચડી, જે શિલાપર ધન્નાશાલિભદ્ર અનશન કર્યું હતું, તે શિલાને તેમણે નમસ્કાર કર્યો. ત્યાંથી પ્રયાણ કરી
Aho ! Shrutgyanam